Ο διάδοχος Κωνσταντίνος στο Μοναστήρι

Μετά από μυστικές συμφωνίες ο  Ρώσος πρόξενος του Μοναστηρίου  έπεισε τον Τούρκο  αντιστράτηγο διοικητή της πόλης Ζεκή Πασά, και έναντι γενναίας αμοιβής 20.000 τουρκικών λιρών  ότι θα ήταν μάταιη κάθε περεταίρω αντίσταση  εφόσον η Μακεδονία είχε πλέον χαθεί οριστικά για την Τουρκία και ότι θα έπρεπε να σπεύσει σε βοήθεια του Εσάτ πασα για να σωθεί η Ήπειρος και η Αλβανία. Έτσι διευκολύνθηκε η προέλαση του Σερβικού στρατού προς το Μοναστήρι. Μετά από αυτήν την εξέλιξη η αντίσταση των Τούρκων δεν ήταν η αναμενόμενη. Ταυτόχρονα ρίχνοντας την 18^η Μεραρχία εναντίον των Ελλήνων καθήλωσαν τον Ελληνικό στρατό στην περιοχή της Μπάνιτσας (Βεύη).  Έτσι σε αυτόν τον αγώνα δρόμου, οι Σέρβοι με τη βοήθεια του ρωσικού παράγοντα  κατάφεραν να εισέρθουν πρώτη στην πόλη στις 6 Νοεμβρίου του 1912 ύστερα από μάχη πέντε ημερών και αφού οι εναπομείναντες  δυνάμεις συνθηκολόγησαν.

Η είσοδος των Σέρβων στο Μοναστήρι δεν προκάλεσε  ιδιαίτερο ενθουσιασμό στους κατοίκους της πόλης μιας  και ελάχιστες σερβικές οικογένειες κατοικούσαν εκεί. Καμιά σερβική σημαία δεν υψώθηκε στο Μοναστήρι. Οι Έλληνες της Πελαγονίας  απογοητεύτηκαν από τις εξελίξεις μιας και πρόσμεναν τη ύψωση της ελληνική σημαίας στην πόλη. Έξι ημέρες αργότερα  στις 15 Νοεμβρίου εισέρχεται στην πόλη  πανηγυρικά ο διάδοχος Κωνσταντίνο συνοδευόμενος από τους πρίγκιπες  Γεώργιο, Αλέξανδρο  και Παύλο καθώς και από τον Ίωνα Δραγούμη. Οι σέρβοι δεν επέτρεψαν να εισέρθει ο ελληνικός στρατός. Επικράτησαν σκηνές απερίγραπτου ενθουσιασμού . Όλος ο ελληνισμός του Μοναστηρίου παραβρέθηκε στην πανηγυρική δοξολογία στο ιερό ναό του Αγίου Δημητρίου. Η παρουσία του διαδόχου αποτελούσε για τους Μοναστηριώτες προάγγελο της προσάρτησης στο νέο ελληνικό κράτος.

Την κατάληψη της Πελαγονίας ακολούθησαν  6 με 7 μήνες σημαντικών γεγονότων που καθόρισαν τη μοίρα της περιοχής. Την 1^η Ιουνίου 1913 υπογράφεται από τις δύο κυβερνήσεις  αμυντική συμφωνία ώστε  να παρέχουν αμοιβαία βοήθεια  κατά τρόπον ώστε να έχουν κοινό σύνορο δυτικά του Αξιού ποταμού η δε διάταξη των νέων  συνόρων να βασίζεται επί της αρχής  “Occupation Effective» (σε ελεύθερη μετάφραση «ότι κατέχει ο καθένας του ανήκει».