Άγιος Δημήτριος Μοναστηρίου FYROM

Το Μοναστήρι, πριν το 1830, είχε δύο εκκλησίες τον Άγιο Δημήτριο και την Αγία Κυριακή, όπου ήταν και το νεκροταφείο της πόλης. Είχε δύο παρεκκλήσια, σε άλλα νεκροταφεία, του Ντοβλετζίκ και του Μπουκόβου.

Οι εκκλησίες αυτές δεν επαρκούσαν για τον χριστιανικό πληθυσμό και οι χριστιανοί ήθελαν να κτίσουν μεγαλύτερη εκκλησία, όμως οι Τούρκοι δεν επέτρεπαν να κτιστεί άλλη αν και αυτοί διατηρούσαν 15 τζαμιά.
Η πρώτη μικρή εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, κάηκε σε μία πυρκαγιά το 1830. Ο μητροπολίτης Γρηγόριος, ο οποίος είχε έρθει τότε από την Κωνσταντινούπολη, αποφάσισε με τους χριστιανούς να κτίσουν νέα εκκλησία.
Έπρεπε όμως να πάρουν «φιρμάνι» από την Πόλη, το οποίο αργούσε. Ευτυχώς, τότε ήρθε διοικητής του Μοναστηρίου, από την Κωνσταντινούπολη, γνωστός του μητροπολίτη και αφού πήρε γενναίο «φιλοδώρημα» (μπαξίς) και πολλές παρακλήσεις βοήθησε και ήρθε η άδεια.
Τα χρήματα είχαν συγκεντρωθεί και η προσωπική εργασία όλων ήταν συγκινητική. Άλλοι δούλευαν, άλλοι χάριζαν υλικά. Έτσι ξεκίνησε το κτίσιμο του Αγίου Δημητρίου τον Ιούλιο του 1830 και τελείωσε τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους. Στις 26 Οκτωβρίου 1830, ημέρα εορτής του Αγίου Δημητρίου, έγιναν με μεγαλοπρέπεια τα εγκαίνια.
Αρχιτέκτονας ήταν ο Παύλος Ζαγορίσιος. Το σχέδιο το παρουσίασε στον μητροπολίτη Γρηγόριο, με ξυλάκια και σανιδάκια, ενώ δύο άλλοι αρχιτέκτονες σχεδιασμένο στο χαρτί. Του Ζαγορίσιου ήταν εντυπωσιακό και αυτό προτίμησε ο μητροπολίτης.
Τα δώρα που συγκεντρώθηκαν, όταν έμπαινε η σκεπή, ήταν πολλά. Όλα τα χάρισνα στην εκκλησία. Κράτησαν μόνο το βαρέλι με το κρασί που πρόσφερε το «ισνάφι» (σωματείο) των οινοπωλών της πόλης.
Η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, είναι μεγαλοπρεπής. Μόνο ο γυναικωνίτης είναι πολύ χαμηλός, γιατί όταν οι Τούρκοι είδαν την λαμπρότητα της εκκλησίας, σταμάτησαν τις εργασίες και τους υποχρέωσαν να γίνει στο ύψος που είναι μέχρι σήμερα.
Ο Άγιος Δημήτριος Μοναστηρίου ... Σύμβολο της χριστιανοσύνης και ορόσημο για τους νεώτερους.

Της Βιολέττας Σμυρνιού Παπαθανασίου *
Προέδρου του συνδέσμου Μοναστηριωτών Θεσσαλονίκης

Το ελληνικό κοιμητήριο στο Μοναστήρι της FYROM στη θέση Μπούκοβο

Δίπλα ακριβώς από την αρχαία Ηράκλεια Λυγκιστή, βρίσκεται ένα από τα κοιμητήρια της πόλης, που πριν το 1913 ήταν ιδιοκτησία της Ελληνικής Κοινότητας Μοναστηρίου. Εδώ ήταν θαμμένοι οι ελληνικής καταγωγής κάτοικοι, όχι μόνο της πόλης, αλλά και χωριών της ευρύτερης περιοχής της Πελαγονίας. Μετά το 1913, την έλευση των Σέρβων και τη διάλυση της Ελληνικής Κοινότητας, το κοιμητήριο πέρασε στην κατοχή του δήμου Μπίτολας, όπως μετονομάστηκε η πόλη από Μοναστήρι (Moanstir).
Αν και το μεγαλύτερο κομμάτι των Ελλήνων, εγκατέλειψε το Μοναστήρι για να εγκατασταθεί στη συνέχεια στην Φλώρινα, στην Θεσσαλονίκη, στην Αθήνα ή και στο εξωτερικό, όσοι παρέμειναν συνέχισαν να θάβουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα στο κοιμητήριο στη θέση Μπούκοβο.
Τα χαραγμένα ονόματα στις ξεθωριασμένες μαρμάρινες πλάκες, αποτελούν αδιάψευστο μάρτυρα, της προσπάθειας αφελληνισμού που εφάρμοσαν οι αρχές της ενιαίας τότε Γιουγκοσλαβίας, κατά των Ελλήνων της Πελαγονίας, αλλά και της προσπάθειας όσων απέμειναν να διατηρήσουν τις ελληνικές ρίζες.
Σε έναν οικογενειακό τάφο διαβάζουμε χαρακτηριστικά : ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΟΥΜΑΣ : 1845 – 1914. ΕΛΕΝΗ ΔΟΥΜΑ : 1854 – 1916. ΑΡΙΑΔΝΗ ΔΟΥΜΑ : 1911 – 1912. ALEKCANΔAP ΔΥMA : 1879 – 1957. Πως ο Έλληνας Δούμας, έγινε «ΔΥΜΑ».
Πολλοί πλέον από τους τάφους αυτούς, δεν έχουν διαχειριστές. Δεν υπάρχουν δηλαδή απόγονοι αυτών που είναι θαμμένοι, που θα μπορούσαν να καταβάλλον το σχετικό συμβολικό αντίτιμο στον δήμο της Μπίτολας, όπου ανήκει το κοιμητήριο, ώστε να μην δοθούν οι χώροι που καλύπτουν για την ταφή άλλων προσώπων. Έτσι χάθηκαν πολλοί τάφοι της πάλαι ποτέ Ελληνικής Κοινότητας Μοναστηρίου.
Το 2007, με πρωτοβουλία του συλλόγου «ΠΕΛΑΓΟΝΙΑ» (ιδρύθηκε το 1998) και του συνδέσμου Μοναστηριωτών Θεσσαλονίκης «ΚΑΡΤΕΡΙΑ», καταβλήθηκαν τα σχετικά αντίτιμα στον δήμο της Μπίτολας, για όσους ελληνικούς τάφους δεν είχαν εν ζωή ιδιοκτήτες, ή αν υπάρχουν απόγονοι ζουν εκτός ΠΓΔΜ. Έτσι σώθηκαν απο βέβαιη καταστροφή, αδιάψευστοι μάρτυρες της παρουσίας Ελλήνων στο Μοναστήρι, πριν και μετά το 1913.



http://northmacedonians.blogspot.com/2008_04_01_archive.html

Писмо на меѓународна група од 200 академици до Барак Обама против Псевдомакедонизмот на БЈРМ

Писмо на меѓународна група од 200 академици до Барак Обама против Псевдомакедонизмот на БЈРМ


Posted on May 21, 2009
by vardaraxios
Leave a comment
18 Maj 2009


Уважен Барак Обама,
Претседател, Соединети Американски Држави
Бела Куќа
1600 Авенија Пенсилванија NW
Вашингтон, ОК 20500


Ние, долупотпишаните професори на грчко-римската древност, учтиво побаруваме да интервенирате да се исчисти дел од историјскиот смет оставен во југоисточна Европа од претходната администрација на САД.
На Ноември 4ти 2004, два дена пред повторниот избор на Председателот Џорџ В. Буш, неговата администрација унилатерално ја призна “Република Македонија“. Оваа акција не само што ги видоизмени географските и историјските факти, туку ослободи опасна епидемија на историјски ревизионизам, од кој најочебијните симптоми се присвојувањето од владата во Скопје на најпознатиот Македонец, Александар Велики.
Ние веруваме дека оваа глупост отиде предалеку и дека САД немаат работа да подржуваат субверзија на историјата. Ајде да ги прегледаме фактите. (документација за овие факти може да се најде прикрепена и на http://macedonia-evidence.org/documentation.html)

Земјата за која станува збор, со Скопје како современ главен град, беше наречена Пајонија во древноста. Пл. Барнос и Орбелос (кои ги оформуваат денес северните меѓи на Грција) обезбедуваат природна бариера која ги одделувала и ги одделува Македонија од нејзиниот северен сосед. Единствена вистинска врска е преку реката Аксиос, Вардар и дури оваа долина не оформува линија на комуникација бидејќи е поделена со клисури.

Иако е точно дека Пајонците биле потчинети од Филип Втори, таткото на Александар, во 358 г. п.н.е., тие не беа Македонци и не живееа во Македонија. Исто така, на пример, Египтјаните, кои беа потчинети од Александар, беа владеени од Македонците, вклучително и од фамозната Клеопатра, но тие никогаш не беа самите Македонци, и Египет никогаш не бил нарекуван Македонија.
Попрво, Македонија и македонските Грци беа сместени за барем 2.500 години токму таму каде е современата грчка провинција Македонија. Точно истата релација е вистинска за Атика и атинските Грци, Аргос и аргоските Грци, Коринт и коринтските Грци, итн.

Ние не разбираме како современите жители на Пајонија, кои зборуваат словенски – јазик воведен на Балканот околу милениум по смртта на Александар – можат да го присвојуваат како нивен национален херој. Александар Велики бил целосно и неоспорно Грк. Неговиот пра-пра-прадедо, Александар Први, се натпреварувал на Олимписките игри каде учеството беше ограничено на Грци.
Дури пред Александар Први, Македонците го лоцираа своето потекло во Аргос, и многу од нивните кралеви ја користеа главата на Херкул – суштествениот грчки херој – на нивните монети

Еврипид – кој умрел и бил погребан во Македонија – ја напиша својата пиеса Архелај во чест на прастрикото на Александар, и на грчки. Додека бил во Македонија, Еврипид исто ја напиша Бахаи, повторно на грчки. По презумпција, македонската публика можеше да разбере што напишал и тоа што го слушале.

Татко му на Александар, Филип, добил неколку коњанички победи во Олимпија и Делфи, двете најхеленски од сите светилишта во древна Грција каде на Негрците не им беше дозволено да се натпреваруваат. Уште позначајно, Филип беше назначен да ги раководи Питијските игри на Делфи во 346. г.п.н.е. Со други зборови, татко му на Александар Велики и неговите предци беа целосно Грци. Грчкиот беше јазик ползуван од Демостен и неговата делагација од Атина кога му упатија посети на Филип, исто така во 346 г.п.н.е. Уште еден северен Грк, Аристотел, отиде да студира за скоро 20 години во академијата на Платон. Аристотел последователно се вратил во Македонија и станал тутор на Александар Трети. Тие ползувале грчки во нивната училница која се уште може да се види близу Науса во Македонија.

Александар го носел со себе низ своите освојувања Аристотеловото издание на Хомеровата “Илијада“. Александар исто така ги ширел грчкиот јазик и култура низ неговата империја, основајќи градови и востанувајќи центри за учење. Оттаму натписи кои се однeсуваат на такви типични грчки институции како што е гимназиумот се наоѓаат дури во Афганистан. Сите тие се напишани на грчки.

Се поставува прашањето: зошто грчкиот беше lingua franca преку целата Александрова империја ако тој бил “Македонец“? Зошто беше Новиот Завет, на пример, напишан на грчки?

Одговорите се јасни: Александар Велики беше Грк, а не Словен, и Словените и нивниот јазик не беа никаде блиску до Александар или неговата татковина се до 1.000 години подоцна. Ова не носи назад до географската област позната во древноста како Пајонија. Зошто луѓето кои живеат таму се нарекуваат себеси Македонци и нивната земја Македонија? Зошто тие зграпчуваат целосно грчка фигура и прават од него нивен национален херој?

Древните Пајонци можеби биле или можеби не биле Грци, но тие секако станаа грковидни, и тие никогаш не биле Словени. Тие исто така не биле Македонци. Античка Пајонија била дел од Македонската Империја. Исто тоа беа Јонија и Сирија и Палестина и Египет и Месопотамија и Вавилон и многу други. Така, тие можеби станаа “македонски“ привремено но ниту една од нив не беше “Македонија“. Кражбата на Филип и Александар од земја која никогаш не била Македонија не може да биде оправдано.

Традициите на древна Пајонија можат да бидат усвоени од сегашните жители на тоа географско подрачје со значително оправдување. Но издолжувањето на географскиот термин “Македонија“ да ја покрие јужна Југославија не е можно. Дури во доцниот 19. век, оваа злоупотреба имплицирала нездрави територијални аспирации.

Истата мотивација се гледа во школски мапи кои ја покажуваат псевдо-голема Македонија, протегнувајќи се од Скопје до пл. Олимп и со ознаки на словенски. Истата мапа и нејзините тврдења се на календари, налепници, банкноти итн., кои циркулираат во новата држава постојано од кога таа ја прогласи својата независност од Југославија во 1991. Зошто сиромашна земја без излез на море прави таков историјски нонсенс? Зошто безобразно го исмејува и провоцира својот сосед?

Како год некој да сака да го карактеризира таквото однесување, тоа јасно не е сила за историјска точност ниту за стабилност на Балканот. Тажно е што Соединетите Американски Држави го помогнаа и охрабрија таквото однесување. Ве повикуваме вас, г-не Претседател, да помогнете – на било кој начин кој го сметате за соодветен – на владата во Скопје да разбере дека не може да изгради национален идентитет на трошок на историјската вистина. Нашето заедничко меѓународно општество не може да преживее кога историја е игнорирана, уште помалку кога историјата е фабрикувана.

Искрено,

Harry C. Avery, Professor of Classics, University of Pittsburgh (USA)
Dr. Dirk Backendorf. Akademie der Wissenschaften und der Literatur Mainz (Germany)
Elizabeth C. Banks, Associate Professor of Classics (ret.), University of Kansas (USA)
Luigi Beschi, professore emerito di Archeologia Classica, Università di Firenze (Italy)
Josine H. Blok, professor of Ancient History and Classical Civilization, Utrecht University (The Netherlands)
Alan Boegehold, Emeritus Professor of Classics, Brown University (USA)
Efrosyni Boutsikas, Lecturer of Classical Archaeology, University of Kent (UK)
Keith Bradley, Eli J. and Helen Shaheen Professor of Classics, Concurrent Professor of History, University of Notre Dame (USA)
Stanley M. Burstein, Professor Emeritus, California State University, Los Angeles (USA)
Francis Cairns, Professor of Classical Languages, The Florida State University (USA)
John McK. Camp II, Agora Excavations and Professor of Archaeology, ASCSA, Athens (Greece)
Paul Cartledge, A.G. Leventis Professor of Greek Culture, University of Cambridge (UK)
Paavo Castrén, Professor of Classical Philology Emeritus, University of Helsinki (Finland)
William Cavanagh, Professor of Aegean Prehistory, University of Nottingham (UK)
Angelos Chaniotis, Professor, Senior Research Fellow, All Souls College, Oxford (UK)
Paul Christesen, Professor of Ancient Greek History, Dartmouth College (USA)
Ada Cohen, Associate Professor of Art History, Dartmouth College (USA)
Randall M. Colaizzi, Lecturer in Classical Studies, University of Massachusetts-Boston (USA)
Kathleen M. Coleman, Professor of Latin, Harvard University (USA)
Michael B. Cosmopoulos, Ph.D., Professor and Endowed Chair in Greek Archaeology, University of Missouri-St. Louis (USA)
Kevin F. Daly, Assistant Professor of Classics, Bucknell University (USA)
Wolfgang Decker, Professor emeritus of sport history, Deutsche Sporthochschule, Köln (Germany)
Luc Deitz, Ausserplanmässiger Professor of Mediaeval and Renaissance Latin, University of Trier (Germany), and Curator of manuscripts and rare books, National Library of Luxembourg (Luxembourg)
Michael Dewar, Professor of Classics, University of Toronto (Canada)
John D. Dillery, Associate Professor of Classics, University of Virginia (USA)
Sheila Dillon, Associate Professor, Depts. of Art, Art History & Visual Studies and Classical Studies, Duke University (USA)
Douglas Domingo-Forasté, Professor of Classics, California State University, Long Beach (USA)
Pierre Ducrey, professeur honoraire, Université de Lausanne (Switzerland)
Roger Dunkle, Professor of Classics Emeritus, Brooklyn College, City University of New York (USA)
Michael M. Eisman, Associate Professor Ancient History and Classical Archaeology, Department of History, Temple University (USA)
Mostafa El-Abbadi, Professor Emeritus, University of Alexandria (Egypt)
R. Malcolm Errington, Professor für Alte Geschichte (Emeritus) Philipps-Universität, Marburg (Germany)
Panagiotis Faklaris, Assistant Professor of Classical Archaeology, Aristotle University of Thessaloniki (Greece)
Denis Feeney, Giger Professor of Latin, Princeton University (USA)
Elizabeth A. Fisher, Professor of Classics and Art History, Randolph-Macon College (USA)
Nick Fisher, Professor of Ancient History, Cardiff University (UK)
R. Leon Fitts, Asbury J Clarke Professor of Classical Studies, Emeritus, FSA, Scot., Dickinson Colllege (USA)
John M. Fossey FRSC, FSA, Emeritus Professor of Art History (and Archaeology), McGill Univertsity, Montreal, and Curator of Archaeology, Montreal Museum of Fine Arts (Canada)
Robin Lane Fox, University Reader in Ancient History, New College, Oxford (UK)
Rainer Friedrich, Professor of Classics Emeritus, Dalhousie University, Halifax, N.S. (Canada)
Heide Froning, Professor of Classical Archaeology, University of Marburg (Germany)
Peter Funke, Professor of Ancient History, University of Muenster (Germany)
Traianos Gagos, Professor of Greek and Papyrology, University of Michigan (USA)
Robert Garland, Roy D. and Margaret B. Wooster Professor of the Classics, Colgate University, Hamilton NY (USA)
Douglas E. Gerber, Professor Emeritus of Classical Studies, University of Western Ontario (Canada)
Hans R. Goette, Professor of Classical Archaeology, University of Giessen (Germany); German Archaeological Institute, Berlin (Germany)
Sander M. Goldberg, Professor of Classics, UCLA (USA)
Erich S. Gruen, Gladys Rehard Wood Professor of History and Classics, Emeritus, University of California, Berkeley (USA)
Christian Habicht, Professor of Ancient History, Emeritus, Institute for Advanced Study, Princeton (USA)
Donald C. Haggis, Nicholas A. Cassas Term Professor of Greek Studies, University of North Carolina at Chapel Hill (USA)
Judith P. Hallett, Professor of Classics, University of Maryland, College Park, MD (USA)
Prof. Paul B. Harvey, Jr. Head, Department of Classics and Ancient Mediterranean Studies, The Pennsylvania State University (USA)
Eleni Hasaki, Associate Professor of Classical Archaeology, University of Arizona (USA)
Miltiades B. Hatzopoulos, Director, Research Centre for Greek and Roman Antiquity, National Research Foundation, Athens (Greece)
Wolf-Dieter Heilmeyer, Prof. Dr., Freie Universität Berlin und Antikensammlung der Staatlichen Museen zu Berlin (Germany)
Steven W. Hirsch, Associate Professor of Classics and History, Tufts University (USA)
Karl-J. Hölkeskamp, Professor of Ancient History, University of Cologne (Germany)
Frank L. Holt, Professor of Ancient History, University of Houston (USA)
Dan Hooley, Professor of Classics, University of Missouri (USA)
Meredith C. Hoppin, Gagliardi Professor of Classical Languages, Williams College, Williamstown, MA (USA)
Caroline M. Houser, Professor of Art History Emerita, Smith College (USA) and Affiliated Professor, University of Washington (USA)
Georgia Kafka, Visiting Professor of Modern Greek Language, Literature and History, University of New Brunswick (Canada)
Anthony Kaldellis, Professor of Greek and Latin, The Ohio State University (USA)
Andromache Karanika, Assistant Professor of Classics, University of California, Irvine (USA)
Robert A. Kaster, Professor of Classics and Kennedy Foundation Professor of Latin, Princeton University (USA)
Vassiliki Kekela, Adjunct Professor of Greek Studies, Classics Department, Hunter College, City University of New York (USA)
Dietmar Kienast, Professor Emeritus of Ancient History, University of Duesseldorf (Germany)
Karl Kilinski II, University Distinguished Teaching Professor, Southern Methodist University (USA)
Dr. Florian Knauss, associate director, Staatliche Antikensammlungen und Glyptothek Muenchen (Germany)
Denis Knoepfler, Professor of Greek Epigraphy and History, Collège de France (Paris)
Ortwin Knorr, Associate Professor of Classics, Willamette University (USA)
Robert B. Koehl, Professor of Archaeology, Department of Classical and Oriental Studies Hunter College, City University of New York (USA)
Georgia Kokkorou-Alevras, Professor of Classical Archaeology, University of Athens (Greece)
Ann Olga Koloski-Ostrow, Associate Professor and Chair, Department of Classical Studies, Brandeis University (USA)
Eric J. Kondratieff, Assistant Professor of Classics and Ancient History, Department of Greek & Roman Classics, Temple University
Haritini Kotsidu, Apl. Prof. Dr. für Klassische Archäologie, Goethe-Universität, Frankfurt/M. (Germany)
Lambrini Koutoussaki, Dr., Lecturer of Classical Archaeology, University of Zürich (Switzerland)
David Kovacs, Hugh H. Obear Professor of Classics, University of Virginia (USA)
Peter Krentz, W. R. Grey Professor of Classics and History, Davidson College (USA)
Friedrich Krinzinger, Professor of Classical Archaeology Emeritus, University of Vienna (Austria)
Michael Kumpf, Professor of Classics, Valparaiso University (USA)
Donald G. Kyle, Professor of History, University of Texas at Arlington (USA)
Prof. Dr. Dr. h.c. Helmut Kyrieleis, former president of the German Archaeological Institute, Berlin (Germany)
Gerald V. Lalonde, Benedict Professor of Classics, Grinnell College (USA)
Steven Lattimore, Professor Emeritus of Classics, University of California, Los Angeles (USA)
Francis M. Lazarus, President, University of Dallas (USA)
Mary R. Lefkowitz, Andrew W. Mellon Professor in the Humanities, Emerita, Wellesley College (USA)
Iphigeneia Leventi, Assistant Professor of Classical Archaeology, University of Thessaly (Greece)
Daniel B. Levine, Professor of Classical Studies, University of Arkansas (USA)
Christina Leypold, Dr. phil., Archaeological Institute, University of Zurich (Switzerland)
Vayos Liapis, Associate Professor of Greek, Centre d’Études Classiques & Département de Philosophie, Université de Montréal (Canada)
Hugh Lloyd-Jones, Professor of Greek Emeritus, University of Oxford (UK)
Yannis Lolos, Assistant Professor, History, Archaeology, and Anthropology, University of Thessaly (Greece)
Stanley Lombardo, Professor of Classics, University of Kansas, USA
Anthony Long, Professor of Classics and Irving G. Stone Professor of Literature, University of California, Berkeley (
Julia Lougovaya, Assistant Professor, Department of Classics, Columbia University (USA)
A.D. Macro, Hobart Professor of Classical Languages emeritus, Trinity College (USA)
John Magee, Professor, Department of Classics, Director, Centre for Medieval Studies, University of Toronto (Canada)
Dr. Christofilis Maggidis, Associate Professor of Archaeology, Dickinson College (USA)
Jeannette Marchand, Assistant Professor of Classics, Wright State University, Dayton, Ohio (USA)
Richard P. Martin, Antony and Isabelle Raubitschek Professor in Classics, Stanford University
Maria Mavroudi, Professor of Byzantine History, University of California, Berkeley (USA)
Alexander Mazarakis Ainian, Professor of Classical Archaeology, University of Thessaly (Greece)
James R. McCredie, Sherman Fairchild Professor emeritus; Director, Excavations in Samothrace Institute of Fine Arts, New York University (USA)
James C. McKeown, Professor of Classics, University of Wisconsin-Madison (USA)
Robert A. Mechikoff, Professor and Life Member of the International Society of Olympic Historians, San Diego State University (USA)
Andreas Mehl, Professor of Ancient History, Universitaet Halle-Wittenberg (Germany)
Harald Mielsch, Professor of Classical Archeology, University of Bonn (Germany)
Stephen G. Miller, Professor of Classical Archaeology Emeritus, University of California, Berkeley (USA)
Phillip Mitsis, A.S. Onassis Professor of Classics and Philosophy, New York University (USA)
Peter Franz Mittag, Professor für Alte Geschichte, Universität zu Köln (Germany)
David Gordon Mitten, James Loeb Professor of Classical Art and Archaeology, Harvard University (USA)
Margaret S. Mook, Associate Professor of Classical Studies, Iowa State University (USA)
Anatole Mori, Associate Professor of Classical Studies, University of Missouri- Columbia (USA)
Jennifer Sheridan Moss, Associate Professor, Wayne State University (USA)
Ioannis Mylonopoulos, Assistant Professor of Greek Art History and Archaeology, Columbia University, New York (USA).
Richard Neudecker, PD of Classical Archaeology, Deutsches Archäologisches Institut Rom (Italy)
James M.L. Newhard, Associate Professor of Classics, College of Charleston (USA)
Carole E. Newlands, Professor of Classics, University of Wisconsin, Madison (USA)
John Maxwell O’Brien, Professor of History, Queens College, City University of New York (USA)
James J. O’Hara, Paddison Professor of Latin, The University of North Carolina, Chapel Hill (USA)
Martin Ostwald, Professor of Classics (ret.), Swarthmore College and Professor of Classical Studies (ret.), University of Pennsylvania (USA)
Olga Palagia, Professor of Classical Archaeology, University of Athens (Greece)
Vassiliki Panoussi, Associate Professor of Classical Studies, The College of William and Mary (USA)
Maria C. Pantelia, Professor of Classics, University of California, Irvine (USA)
Pantos A.Pantos, Adjunct Faculty, Department of History, Archaeology and Social Anthropology, University of Thessaly (Greece)
Anthony J. Papalas, Professor of Ancient History, East Carolina University (USA)
Nassos Papalexandrou, Associate Professor, The University of Texas at Austin (USA)
Polyvia Parara, Visiting Assistant Professor of Greek Language and Civilization, Department of Classics, Georgetown University (USA)
Richard W. Parker, Associate Professor of Classics, Brock University (Canada)
Robert Parker, Wykeham Professor of Ancient History, New College, Oxford (UK)
Anastasia-Erasmia Peponi, Associate Professor of Classics, Stanford University (USA)
Jacques Perreault, Professor of Greek archaeology, Université de Montréal, Québec (Canada)

Yanis Pikoulas, Associate Professor of Ancient Greek History, University of Thessaly (Greece)
John Pollini, Professor of Classical Art & Archaeology, University of Southern California (USA)
David Potter, Arthur F. Thurnau Professor of Greek and Latin. The University of Michigan (USA)
Robert L. Pounder, Professor Emeritus of Classics, Vassar College (USA)
Nikolaos Poulopoulos, Assistant Professor in History and Chair in Modern Greek Studies, McGill University (Canada)
William H. Race, George L. Paddison Professor of Classics, University of North Carolina at Chapel Hill (USA)
John T. Ramsey, Professor of Classics, University of Illinois at Chicago (USA)
Karl Reber, Professor of Classical Archaeology, University of Lausanne (Switzerland)
Rush Rehm, Professor of Classics and Drama, Stanford University (USA)
Werner Riess, Associate Professor of Classics, The University of North Carolina at Chapel Hill (USA)
Robert H. Rivkin, Ancient Studies Department, University of Maryland Baltimore County (USA)
Barbara Saylor Rodgers, Professor of Classics, The University of Vermont (USA)
Robert H. Rodgers. Lyman-Roberts Professor of Classical Languages and Literature, University of Vermont (USA)
Nathan Rosenstein, Professor of Ancient History, The Ohio State University (USA)
John C. Rouman, Professor Emeritus of Classics, University of New Hampshire, (USA)
Dr. James Roy, Reader in Greek History (retired), University of Nottingham (UK)
Steven H. Rutledge, Associate Professor of Classics, Department of Classics, University of Maryland, College Park (USA)
Christina A. Salowey, Associate Professor of Classics, Hollins University (USA)
Guy D. R. Sanders, Resident Director of Corinth Excavations, The American School of Classical Studies at Athens (Greece)
Theodore Scaltsas, Professor of Ancient Greek Philosophy, University of Edinburgh (UK)
Thomas F. Scanlon, Professor of Classics, University of California, Riverside (USA)
Bernhard Schmaltz, Prof. Dr. Archäologisches Institut der CAU, Kiel (Germany)
Rolf M. Schneider, Professor of Classical Archaeology, Ludwig-Maximilians- Universität München (Germany)
Peter Scholz, Professor of Ancient History and Culture, University of Stuttgart (Germany)
Christof Schuler, director, Commission for Ancient History and Epigraphy of the German Archaeological Institute, Munich (Germany)
Paul D. Scotton, Assoociate Professor Classical Archaeology and Classics, California State University Long Beach (USA)
Danuta Shanzer, Professor of Classics and Medieval Studies, The University of Illinois at Urbana-Champaign and Fellow of the Medieval Academy of America (USA)
James P. Sickinger, Associate Professor of Classics, Florida State University (USA)
Marilyn B. Skinner 
Professor of Classics, 
University of Arizona (USA)
Niall W. Slater, Samuel Candler Dobbs Professor of Latin and Greek, Emory University (USA)
Peter M. Smith, Associate Professor of Classics, University of North Carolina at Chapel Hill (USA)
Dr. Philip J. Smith, Research Associate in Classical Studies, McGill University (Canada)
Susan Kirkpatrick Smith Assistant Professor of Anthropology Kennesaw State University (USA)
Antony Snodgrass, Professor Emeritus of Classical Archaeology, University of Cambridge (UK)
Theodosia Stefanidou-Tiveriou, Professor of Classical Archaeology, Aristotle University of Thessaloniki (Greece).
Andrew Stewart, Nicholas C. Petris Professor of Greek Studies, University of California, Berkeley (USA)
Oliver Stoll, Univ.-Prof. Dr., Alte Geschichte/ Ancient History,Universität Passau (Germany)
Richard Stoneman, Honorary Fellow, University of Exeter (England)
Ronald Stroud, Klio Distinguished Professor of Classical Languages and Literature Emeritus, University of California, Berkeley (USA)
Sarah Culpepper Stroup, Associate Professor of Classics, University of Washington (USA)
Nancy Sultan, Professor and Director, Greek & Roman Studies, Illinois Wesleyan University (USA)
David W. Tandy, Professor of Classics, University of Tennessee (USA)
James Tatum, Aaron Lawrence Professor of Classics, Dartmouth College
Martha C. Taylor, Associate Professor of Classics, Loyola College in Maryland
Petros Themelis, Professor Emeritus of Classical Archaeology, Athens (Greece)
Eberhard Thomas, Priv.-Doz. Dr.,Archäologisches Institut der Universität zu Köln (Germany)
Michalis Tiverios, Professor of Classical Archaeology, Aristotle University of Thessaloniki (Greece)
Michael K. Toumazou, Professor of Classics, Davidson College (USA)
Stephen V. Tracy, Professor of Greek and Latin Emeritus, Ohio State University (USA)
Prof. Dr. Erich Trapp, Austrian Academy of Sciences/Vienna resp. University of Bonn (Germany)
Stephen M. Trzaskoma, Associate Professor of Classics, University of New Hampshire (USA)
Vasiliki Tsamakda, Professor of Christian Archaeology and Byzantine History of Art, University of Mainz (Germany)
Christopher Tuplin, Professor of Ancient History, University of Liverpool (UK)
Gretchen Umholtz, Lecturer, Classics and Art History, University of Massachusetts, Boston (USA)
Panos Valavanis, Professor of Classical Archaeology, University of Athens (Greece)
Athanassios Vergados, Visiting Assistant Professor of Classics, Franklin & Marshall College, Lancaster, PA
Christina Vester, Assistant Professor of Classics, University of Waterloo (Canada)
Emmanuel Voutiras, Professor of Classical Archaeology, Aristotle University of Thessaloniki (Greece)
Speros Vryonis, Jr., Alexander S. Onassis Professor (Emeritus) of Hellenic Civilization and Culture, New York University (USA)
Michael B. Walbank, Professor Emeritus of Greek, Latin & Ancient History, The University of Calgary (Canada)
Bonna D. Wescoat, Associate Professor, Art History and Ancient Mediterranean Studies, Emory University (USA)
E. Hector Williams, Professor of Classical Archaeology, University of British Columbia (Canada)
Roger J. A. Wilson, Professor of the Archaeology of the Roman Empire, and Director, Centre for the Study of Ancient Sicily, University of British Columbia, Vancouver (Canada)
Engelbert Winter, Professor for Ancient History, University of Münster (Germany)
Timothy F. Winters, Ph.D. Alumni Assn. Distinguished Professor of Classics, Austin Peay State University (USA)
Michael Zahrnt, Professor für Alte Geschichte, Universität zu Köln (Germany)
Paul Zanker, Professor Emeritus of Classical Studies, University of Munich (Germany)

Dragos Bitolsko. Δράγος ή Δραγόσι της FYROM

Dragos is a small village in FYROM, it Is 500 meters away from Ethniko, Florina. The years that Turkey holding Greece, many villagers of Dragos, supporting Hellinism.
In October 26, 1905, during the celebration of Agios Dimitrios, Veovodas Naoum, tried to kill the Pelagonia Metropolitan Ioakeim Foropoulo, which was there to custom the church operation in Dragos. He saved because of his guardians and a Turkish patrol passing near them.
In Christmas eve 1907, in the church of the village, all the villagers were there. Also in the church went and Dimkos, who had returned from America and was relative with Voevoda Naoum (before Naoum tried to kill the Pelagonias Metropolitan Ioakim Foropoulo, he was in Dimkou’s house. Suddenly Dimkos started shooting with his mannlicher in the church and the killed members of Hellenic Committee, Lazaros Arzanis, Giorsen Rakoviti, Cristos Giankoulidis, and Tolin Tasion. Giorsen was relative of Kostas Rakovitis.
Paulos, collecting information from trusty villagers of Dragos and relatives, discovered eight families which protecting and helping comitatzides. The next day when Turks were gone, I.Karavitis, sended capten Paulo, to burn all the guilty houses. Rakovitis avenged burning the houses and killing the relatives of Dimkos.
Dimkos from Dragos murdered from Paulo Rakoviti in November 2, 1908

Τελικά τι γλώσσα μιλούσε ο Φίλιππος; Για γέλια ή για κλάματα;

Πρόσφατα στην κεντρική πλατεία των Σκοπίων, έγιναν τα αποκαλυπτήρια δύο μεγάλων χάλκινων λιονταριών, που σύμφωνα με τοπικά ΜΜΕ κόστισαν 2.300.000 ευρώ.
Στα τοιχώματα των βάθρων των δύο αγαλμάτων, τοποθετήθηκαν χάλκινες ανάγλυφες παραστάσεις, από τους ήρωες της λεγόμενης «μακεδονικής» ιστορίας. Ανάμεσά τους και ο Μέγας Αλέξανδρος και ο πατέρας του Φίλιππος η οποίοι παρουσιάζονται να κάθονται αντικριστά, υπό το φως του ήλιου της Βεργίνας.
Ο Φίλιππος,  κρατάει στα χέρια του μια επιγραφή στην οποία αναγράφεται η ρήση : «Η δημοκρατία είναι το θεμέλιο της ελευθερίας» αν και ο ίδιος ήταν απόλυτος μονάρχης.
Η συγκεκριμένη ρήση όπως είναι γραμμένη, προκάλεσε σύγχυση στους Σκοπιανούς, αφού περιλαμβάνει εκτός από σκοπιανά γράμματα (κυριλλικά), λατινικά και ελληνικά! Συγκεκριμένα αναγράφεται «ΔЕМОКРАТИΥАТА Е ОϹНОVА ИА ВΛОВОΔАТА» (αντί : «демократијата е основа на слободата»).
«Το παράξενο είναι ότι μέρος της επιγραφής είναι γραμμένο στα κυριλλικό και ένα άλλο μέρος στο λατινικό και στα ελληνικό αλφάβητο. Για παράδειγμα το γράμμα «д» είναι γραμμένο με το ελληνικό «Δ» (…)
Στην ερώτηση γιατί τα γράμματα είναι έτσι, από τη γραμματεία του δημάρχου Θεοντόροβιτς, είπαν ότι θα απαντήσουν αύριο» ανέφερε ως σχόλιο ρεπορτάζ που μετέδωσε ο τηλεοπτικός σταθμός ALPHATV, συνεχίζοντας : «Εξηγήσεις δεν πήραμε ούτε από τον καλλιτέχνη Κωνσταντίνο Γιάννεφ, ο οποίος δούλεψε αυτό το τμήμα του έργου, για τη σημασία των χρησιμοποιουμένων γραμμάτων» καταλήγει το ρεπορτάζ.

Μουσικοχορευτική παράδοση της Μακεδονίας

Η Μακεδονία είναι η πιο πλούσια περιοχή της Ελλάδας σε χορούς τραγούδια και λαϊκά δρώμενα. O πλούτος αυτός της μουσικοχορευτικής παράδοσης οφείλεται στην κεντρική γεωπολιτική θέση που κατέχει η Μακεδονία στα Βαλκάνια, ως ένα σημαντικό σταυροδρόμι των πολισμών, αλλά και στην μακρόχρονη ιστορική της εξέλιξη.

Από την αρχαιότητα, ακόμη, η Διονυσιακή λατρεία περιείχε χορούς, τραγούδια και διθυράμβους, με πολλές μουσικές μορφές, αλλά και οι γιορτές του Πάνα παριστάνονταν με χορούς και μουσική ενώ είναι γνωστοί και οι αυλωδικοί και κιθαρωδικοί μουσικοί αγώνες της εποχής εκείνης. Επίσης, υπάρχουν πολλά είδη μακεδονικών χορών που προέρχονται από την αρχαιότητα (όπως είναι ο Βαρύς χορός της Αλεξάνδρειας, ο Γαμπριάτικος της Ημαθίας και της Γουμένισσας, ο χορός Μακρυνίτσα της Νάουσας κ.ά.) καθώς και ορισμένα έθιμα που, επίσης, έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα (όπως είναι το έθιμο της Τζαμάλας στο Φλάμπουρο Σερρών κ.α.). Οι χοροί αυτοί έχουν μια βαρύτητα και δωρική αυστηρότητα και διακρίνονται για την χορογραφική λιτότητά τους.
Κυρίως, όμως, ο πολιτισμικός πλούτος της Μακεδονίας οφείλεται στην ποικίλη κοινωνική της σύνθεση με κατοίκους που έχουν την καταγωγή τους από διάφορες περιοχές του Ελληνισμού, με ιδιαίτερα, δικά τους, πολιτιστικά και χορευτικά χαρακτηριστικά, όπως είναι οι ντόπιοι (Ελληνόφωνοι και δίγλωσσοι), οι Πόντιοι, οι Μικρασιάτες, οι Ανατολικορωμυλιώτες, οι Σαρακατσαναίοι αλλά και οι Βλάχοι, οι Ρομά κ.ά.. Όλοι αυτοί οι κάτοικοι καλλιεργούν τις δικές τους παραδόσεις, οι οποίες συνθέτουν το λαϊκό Πολιτισμό της Μακεδονίας και αποτελούν ένα σημαντικό μέρος του ευρύτερου Ελληνικού Πολιτισμού.
Η μεγάλη ποικιλία και πολυμορφία των τραγουδιών. των χορών και των λαϊκών δρωμένων της συνιστά ένα σημαντικό μέρος της πολιτισμικής ταυτό¬τητας της Μακεδονίας και αποτελεί ένα ακόμη ζωντανό δείγμα της από αιώνων ελληνικότητάς της. Άλλωστε, στη μουσι¬κή της παράδοση, μαζί με τους αρχαίους ελληνικούς μουσικούς τρόπους (Δώρειος, Λύδιος και Φρύγιος), ενυπάρχουν και οι αντίστοιχοι βυζαντινοί ήχοι (Πρώτος, Δεύτερος, Τρίτος κ. ά.) καθώς και, σχεδόν, όλοι οι απλοί μουσικοί ρυθμοί (Δίσημος, Τρίσημος, Τετράσημος, Πεντάσημος Εξάσημος, Επτάσημος) και οι πολυσύνθετοι (Οκτάσημος Εννεάσημος, Δεκάσημος, Εντεκάσημος, Δωδεκάσημος, Δεκαπεντάσημος κ.ά.).

Βέβαια, η μουσική της Μακεδονίας έχει διαφορετικό χαρακτήρα από περιοχή σε περιοχή, ως προς το χρωματικό ύφος, το ήθος και την τεχνοτροπία της, ενώ υπάρχουν και αρκετοί χορευτικοί ρυθμοί που είναι ίδιοι αλλά χορεύονται διαφορετικά, κατά τόπους, με πολλές παραλλαγές. Παράλληλα, υπάρχουν ορισμένοι χοροί ή μουσικοί σκοποί που δεν ακολουθούν καμιά ρυθμική αγωγή (μελωδίες και επιτραπέζια τραγούδια). Ιδιαίτερα, αρκετοί χοροί των λαϊκών δρωμένων έχουν ελεύθερη μορφή και δεν ακολουθούν κανένα συγκροτημένο χορογραφικό σχήμα (χορός των καρναβαλιών του Σοχού κ.λπ.)
Ένα άλλο χαρακτηριστικό της μουσικοχορευτικής παράδοσης της Μακεδονίας, που έχει σημαντική επίδραση στην μουσικολογική μορφή των χορών και των τραγουδιών, είναι οι κομπανίες, οι οποίες όμως διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή. Το βασικά μουσικά σχήματα είναι αυτά που αποτελούνται από τα Χάλκινα πνευστά όργανα (κλαρίνο, τρομπόνι, κορνέτα, τρομπέτα, εμφώνιο με συνοδευτικά όργανα το νταούλι και το τύμπανο με πιατίνι), που παίζουν στο μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας (κυρίως στην Κεντρική και τη Δυτική Μακεδονία), και τη ζυγιά που αποτελείται από ζουρνάδες ή γκάιντες και κρουστά. Υπάρχουν, όμως, σε ορισμένες περιοχές, όπως είναι η περιοχή της Θεσσαλονίκης, της Χαλκιδικής και της Καβάλας, και κομπανίες, που έχουν ως βασικά όργανα το βιολί και το κλαρίνο, με συνοδευτικά το ούτι, το τουμπερ¬λέκι ή το νταούλι. Αρκετοί σκοποί, τραγούδια και χοροί της Βόρειας Μακεδονίας είναι ίδιοι ή παρόμοιοι με αυτούς των γειτονικών χωρών (FYROΜ, Σερβία, Αλβανία) αλλά αυτό οφείλεται, κυρίως, στον κεντρικό πολιτισμικό ρόλο που διαδραμάτισε η Μακεδονία στη διαμόρφωση της Ιστορίας και του Πολιτισμού των Βαλκανίων. Οι επτάσημοι ρυθμοί και οι αντίστοιχοι κυκλικοί συρτοί χοροί ενσωματώθηκαν στην μουσικοχορευτική τους παράδοση, ενώ, ταυτόχρονα, αποδεικνύουν την πολιτιστική επίδραση των Ελλήνων στους λαούς αυτούς.

Το γεγονός αυτό της πολιτιστικής επίδρασης στους άλλους λαούς, αποτελεί ένα ακόμη ισχυρό επιχείρημα ενάντια σε όσους αμφισβητούν την ελληνικότητα της Μακεδονίας.
Παρόμοιες επιδράσεις, βέβαια, δέχθηκε και η μουσική παράδοση της Μακεδονίας κατά την μακρόχρονη οθωμανική κυριαρχία, με την καθιέρωση των πνευστών χάλκινων οργάνων στα μουσικά σχήματα ορισμένων περιοχών, όπως προαναφέρεται.
Αυτή η ιδιαίτερη σημασία της μουσικοχορευτικής παράδοσης της Μακεδονίας, αναδεικνύεται και μέσα από το πλούσιο «ρεπερτόριο» χορών και τραγουδιών. Οι χοροί γενικότερα, πέρα από τις φολκλορικές και λαογραφικές διαστάσεις τους, αναδεικνύουν τον πλούτο και τη δυναμική του Ελληνικού Πολιτισμού. Ταυτόχρονα όμως αποκτούν και εθνικές διαστάσεις, λόγω των διεθνών πολιτικών συ-γκυριών και των ανιστόρητων Σκοπιανών διεκδικήσεων.

Κώστας Γ. Σαχινίδης (Περιοδικό "Χοροστάσι" γαι τον πολιτισμό και την παράδοση.)

Παίονες ένα αρχαίο ελληνικό φύλο

  

   Παίονες (Οι άνθρωποι του Απόλλωνα) παιάνας: ύμνος στον Απόλλωνα.
   Οι Παίονες ήταν ελληνικό φύλο που κατοικούσε στην αρχαία Μακεδονία και την Θράκη. Αρχικά κατοικούσαν στην πάνω κοιλάδα του Αξιού και την δυτική Ιλλυρία, και επεκτάθηκαν στην Βοττιαία και Ημαθία μέχρι τον Στρυμόνα.
Σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ο εραστής της Σελήνης, ο Ενδυμίων από την Αρκαδία είχε τρεις γιούς, τον Παίονα, τον Επειό και τον Αιτωλό. Ο Ενδυμίων για να δώσει το βασίλειό του σε έναν από αυτούς, τους έβαλε να τρέξουν σε αγώνα δρόμου στην Ολυμπία. 
 Ο Επειός νίκησε και πήρε την βασιλεία. Ο Παίονας λυπήθηκε και έφυγε για να εγκατασταθεί στην επάνω κοιλάδα του Αξιού που ονομάστηκε Παιονία. Ο θεός Αξιός γέννησε τον Πηλέγονα, γενάρχη των Παιόνων, μετά τον έρωτα του με τη μεγαλύτερη κόρη του Ακεσσαμενού. Ο Ηρόδοτος (Ιστορίαι, Ε΄ 1 και 12-17 Ζ΄ 113, 124) αναφέρει τους Παίονες ως κατοίκους της βόρειας περιοχής μεταξύ του Αξιού και του Στρυμόνα, καθώς και τα παιονικά φύλα των Αγριάνων, Λαιαίων, Παιόπλων, Σιριοπαιόνων και Δοβήρων.  Ο Στράβων (Γεωγραφικά, Ζ΄ αποσπ. 4 και 38) τους ταυτίζει με τους Πελαγόνες, τονίζοντας μάλιστα ότι οι Παίονες παλαιότερα λέγονταν Πελαγόνες και συσχετίζει το όνομα του πατέρα του Αστεροπαίου, του Πηλεγόνα.
Οι μαρτυρίες του Ηροδότου, του Στράβωνα, του Παυσανία ή ακόμη και του Θουκυδίδη, δεν ήταν πολύ κολακευτικές για τον λαό αυτόν.

 Όμως το 1877 ανακαλύφθηκε στην Ολυμπία μια επιγραφή που είχε στηθεί από τους Παίονες προς τιμή του βασιλιά Δροπίωνα. Αυτό δείχνει ότι οι βασιλιάδες της Παιονίας είχαν ελληνική καταγωγή αφού μόνο σε έλληνες επιτρεπόταν η συμμετοχή στους Ολυμπιακούς αγώνες.
“[Δρω]πίωνα Λέοντος

[βα]σιλέα Παιόνων
[κ]αὶ κτίστην τὸ κοινὸν
τῶν Παιόνων ἀνέθηκε
ἀρετῆς ἕνεκεν

καὶ εὐνοίας τῆς ἐς αὐτούς”
Επιβεβαιώθηκε έτσι πως οι Παίονες συμμετείχαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες στους οποίους έπαιρναν μέρος μόνον Έλληνες.
Μία  επιγραφή που βρέθηκε στο Τίκβες του κράτους των Σκοπίων και δημοσιεύθηκε  πριν από μια εικοσαετία περίπου, αναφέρεται στον βασιλιά των Παιόνων Δροπίωνα το γιο του Λέοντος.

ΔΡΟΠΙΟΝΑ ΛΕΟΝΤΟΣ Π(ΑΤΕΡΑ;)
ΚΑΙ ΜΩΑΝΤΑ
ΒΑΣΙΛΕΑ ΠΑΙΟΝΩΝ
ΤΩΝ Π- ΑΠΕΤΗ

Το ίδιο περίπου κείμενο υπάρχει και στο χρυσό έλασμα που αγοράστηκε από το μουσείο των Σκοπίων.
 

 

  Το 1961, στο χωριό Κεντρικό του Κιλκίς (αρχαία Κρηστωνία) βρέθηκε επιγραφή που είναι ανάγλυφη σε βάθρο και είναι διπλής όψης και γράφει τα εξής:

ΔΙΟΝΥΣΟΝ ΠΑΙΟΝΙΚΟΝ ΙΕΡΗΤΕΥΩΝ ΕΚ ΤΩΝ ΙΔΙΩΝ ΑΝΕΘΗΚΕΝ

 Και στην άλλη όψη αναγράφονται τα εξής:  

ΔΑΡΕΑΣ ΣΩΠΑΤΡΟΥ ΔΙΟΝΥΣΩ
ΠΑΙΟΝΙΚΩ ΙΕΡΗΤΕΥΩΝ
ΑΝΕΘΗΚΕΝ ΜΕΤΑ ΝΙΚΑΝΟΡΟΣ
[ΤΟΥ] ΥΙΟΥ ΕΚ ΤΩΝ ΙΔΙΩΝ»



Παιονικό Νόμισμα του βασιλέα ΑΥΔΟΛΕΩΝ= Ο έχων αυδή φωνή λέοντος



Βασιλείς


Άγις. Σύγχρονος του Φιλίππου, μετά τον θάνατό του ο Φίλιππος επιτέθηκε εναντίων των Παιόνων.

Λύκκειος (περίπου 359 - 340 π.Χ.)

Πατράος (περίπου 340 - 315 π.Χ.)

Αρίστων .

Αυδολέων, ή Αυδωλέων γιός του Πατράου, (περίπου 315 - 286 π.Χ.).

Δροπίων, (περίπου 279 π.Χ.) Γιός του Δέοντα, έγινε γνωστός από ένα ανάθημα που έστειλε στους Δελφούς, μια χάλκινη κεφαλή Παιονικού ταύρου, (αναφέρεται από τον Παυσανία).

Αργυρό νόμισμα  του βασιλέως των Παιόνων Λυκκείου

ΒΙΤΩΛΙΑ Ή ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ. Ελένη Ταγκαλάκη

ΒΙΤΩΛΙΑ Ή ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Μακεδόνισσα απ’ την μητέρα της
Μωραΐτισσα απ' τον πατέρα
αγάπησε την Ελλάδα μας
απ' άκρη σ' άκρη πέρα

κι όταν πατάει στα Μπίτολα,
στο ωραίο Μοναστήρι
πίνει την πίκρα, τον καημό
σε γυάλινο κροντήρι,

για κείνα όπου εχάσαμε
και φύγαν μακριά μας,
τους τόπους των παππούδων μας
που μάτωσαν την καρδιά μας,

σαν φεύγανε απ' τα μέρη τους,
-ιερή Πελαγονία
με άδικους διακανονισμούς
-άγια Μακεδονία

να 'ρθω ως την Ηράκλεια
για να σε προσκυνήσω
και ένα τραγούδι Βιτώλια,
-δάκρυ να σας αφήσω

κει στο ωραίο το βουνό
να' ρθω στα Περιστέρι
στην όχθη του Δραγόρα σου,
η σκέψη ας με φέρει,

και σαν τα καλντερίμια σου
πόλη μου τριγυρίζω
να ψάχνω όλο λυπητερά
τις ρίζες να ορίζω,

και θα μου φέγγει από ψηλά
μ' αγάπη ο Αυγερινός,
όταν προβάλει στη γωνία
ο παππούς ο Τραϊανός

που πήρε την φαμίλια του
κι άφησε τα καλά του
και πέρασε στην Φλώρινα
για να’ ναι τα παιδιά του

Έλληνες μες στους Έλληνες
και της πατρίδας χάρη.
Απ’ τα Βιτώλια κρατώ
και το’ χω για καμάρι.

Ελένη Ταγκαλάκη, Δασκάλα με καταγωγή από το Μοναστήρι

Το Κρούσοβο μετά την εξέγεργη του Ίλιντεν

Άποψη του Κρουσόβου μετά την καταστροφή που υπέστη τον Αύγουστο του 1903 από βουλγαρικά και τουρκικά στρατεύματα κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του Ίλιντεν. Το Κρούσοβο ανήκοντας στην ευρύτερη περιοχή του Βιλαετίου του Μοναστηρίου, όπου συνεπλάκησαν τα πρώτα στρατεύματα των εξεγερθέντων και των Τούρκων, απετέλεσε ένα από τα πρώτα θύματα της εξέγερσης. Η λεηλασία του Κρουσόβου ξεκίνησε στις 2 Αυγούστου και διήρκησε περίπου 10 μέρες. Την ημέρα της καταστροφής κάηκαν 366 ελληνοβλαχικά σπίτια και 203 μαγαζιά και αποθήκες. Σκοτώθηκαν 41 άτομα ενώ πάμπολλα τραυματίστηκαν ή βασανίστηκαν. Τέλος, πολλά εκπαιδευτήρια, εκκλησίες και άλλα κοινωφελή ιδρύματα καταστράφηκαν.

Βοσκοί, στὴ μάντρα τῆς Πολιτείας οἱ λύκοι

(Το παρακάτω ποίμα του Κωστή Παλάμα δείχνει την κατάσταση της Ελλάδας τα τελευταία χρόνια)

Οἱ λύκοι
Βοσκοί, στὴ μάντρα τῆς Πολιτείας οἱ λύκοι! Οἱ λύκοι!
Στὰ ὅπλα, Ἀκρῖτες! Μακριὰ καὶ οἱ φαῦλοι καὶ οἱ περιττοί,
καλαμαρᾶδες καὶ δημοκόποι καὶ μπολσεβίκοι,
γιὰ λόγους ἄδειους ἢ γιὰ τοῦ ὀλέθρου τὰ ἔργα βαλτοί.

(Ἀπ᾿ τῆς μαυρίλας τῆς ἀραχνίλας τὴν ἀποθήκη
σὲ σκονισμένα γυαλιὰ κλεισμένο, παλιὸ κρασί,
τῶν ἑκατό σου χρονῶν ἀνοίγω τὸ ἀρχοντιλίκι
στοῦ ἡλιοῦ τὸ φέγγος, τί σὲ προσμένουν οἱ δυνατοὶ

ξανὰ σὰν πάντα καὶ γιὰ τὴ μάχη καὶ γιὰ τὴ νίκη
νὰ τοὺς φτερώσεις τὸ πάτημά τους ὅπου πατεῖ.
Σ᾿ ἐμὲ -κελλάρης λυράρης εἶμαι,- σ᾿ ἐμένα ἀνήκει
νὰ τὸ κεράσω στὰ νέα ποτήρια τὸ ἀρχαῖο πιοτί).

Βοσκοὶ καὶ σκύλοι, λῶβα καὶ ψώρα. Τ᾿ ἀρνιά; Μουζίκοι.
Ὁ λαός; Ὄνομα. Σκλάβος πλέμπας δούλα κ᾿ ἡ ὀργή,
Δίκη ἀπὸ πάνω θεία τῶν ἀστόχαστων καταδίκη
καὶ λογαριάζει καὶ ξεπλερώνει ὅσο ἂν ἀργεῖ.

Τραγουδημένη κλεφτουριά, Γένος, ἁρματολίκι,
τὰ ξεγραμμένα καὶ τὰ τριμμένα ψέματα, ἀχνοί,
Ἰδέα βυζάχτρα τῶν τετρακόσιων χρόνων, ἡ φρίκη
τώρα, τὸ μάθημα τῶν Ἑλλήνων ὡς χτές, ἐσὺ

τοῦ ραγιᾶ μάνα βιβλικό, πλάσμα ὀρφικό, Εὐρυδίκη,
τοῦ πανελλήνιου μεγαλονείρου χρυσοπηγή,
μᾶς τὸν καθρέφτιζες μέσ᾿ στῆς Πόλης τὸ βασιλίκι
τὸν ξυπνημένο Μαρμαρωμένο, κυνηγητὴ

τοῦ Ἰσλάμ. Ἡ Θρᾴκη προικιό του, ὢ δόξα! Καὶ ἀπανωπροίκι
μιὰ Ἑλλάδα πάλε στὴν τουρκεμένην Ἀνατολή,
τῆς Ἰωνίας γλυκοξημέρωμα.... Οἱ λύκοι! Οἱ λύκοι!
κ᾿ οἱ βοσκοὶ ἀνάξιοι, λύκοι καὶ οἱ σκύλοι κ᾿ οἱ ἀντρεῖοι δειλοί.

Στῆς Πολιτείας τὴ μάντρα οἱ λύκοι! Παντοῦ εἶναι λύκοι!
Ξανὰ στὰ Τάρταρα ἴσκιος, τοῦ ψάλτη λατρεία κ᾿ ἐσύ.
Ψόφια ὅλη ἡ στάνη. Φέρτε νὰ πιοῦμε, κούφιο νταηλίκι,
γιὰ τὸ ἀποκάρωμα ποὺ μᾶς πρέπει, κι ὅποιο κρασί.

Κωστής Παλαμάς

Η ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ Mythology of Herakleia

Η ίδρυση της αρχαίας Ηράκλειας ( Μοναστήρι), σύμφωνα με τη τοπική μυθολογία, συνέβη σύμφωνα με τα παρακάτω:
Όταν χτίστηκε η Καστοριά ( και οι άλλες πόλεις και οι συνοικισμοί της περιοχής , όπως η Λαπίνα, η Μελισσός, η Καλλιρόη, η  Αρμονία, το Άργος Ορεστικό και τελευταία η Φλωρίς (Φλώρινα), για να ολοκληρωθεί όλο το δίχτυο των πόλεων που θα κρατούσε σε ασφάλεια τη χώρα, σύμφωνα με ένα παλαιό χρησμό προς τον Κάστορα, τον ιδρυτή της Καστοριάς, έπρεπε να χτιστεί και η τελευταία πόλη.

Το γεγονός ότι στα άγνωστα εκείνα μέρη αναπτύχτηκε ένα τόσος απίστευτος πολιτισμός και μια τέτοια ανέλπιστη πρόοδος, σχολιάστηκε στον Όλυμπο από τους αθάνατος Θεούς, και όλοι δείξανε τον θαυμασμό τους. Ο μεγαλύτερος ήρωας εκείνης της εποχής, ο Ηρακλής, μαθαίνοντας αυτό το γεγονός, χάρηκε πολύ, γιατί αυτό έγινε από τους δύο καλούς του φίλους, τον Κάστορα και τον Ίδα τους βασιλιάδες της Καστοριάς και της Αρμονίας, και αποφάσισε να τους επισκεφτεί για να τους εκδηλώσει τη χαρά του για την προκοπή της περιοχής τους αλλά και για να τους ανακοινώσει την επιθυμία του να χτιστεί άλλη μια πόλη με το όνομά του.

Όλα αυτά φανερώθηκαν στους βασιλιάδες της Καστοριάς και των άλλων πόλεων και από έναν νέο χρησμό που έλεγε ότι θα ερχόταν ο Ηρακλής, και ότι πρέπει να χτιστεί και άλλη πόλη, και να στολιστεί με αγάλματα στήλες και ανάγλυφα.
Δεκαπέντε μέρες μετά από τον χρησμό παρουσιάστηκε ένας ιερέας στον Κάστορα και του είπε ότι ήρθαν δεκαπέντε ξένοι και τον ζητούν. Ανάμεσα σ' αυτούς είναι κι ένας που σαν κι αυτόν πιο ωραίο και πιο ανδρείο δεν είχε ξαναδεί. Φορούσε δέρμα λιονταριού και είχε για δόρυ ένα ρόπαλο που πέντε άνθρωποι δεν μπορούσαν να το σηκώσουν και τον έλεγαν Ηρακλή. Αμέσως ο Κάστωρ και ο Ίδας κατάλαβαν ότι πρόκειται για τον Ηρακλή τον γιο του Δία και της Αλκμήνης. Τον δέχτηκαν με μεγάλες τιμές. Έγιναν αγώνες και εκδρομές στα γύρω βουνά και δάση, όπου ο Ηρακλής με την αδάμαστη δύναμή του καθάρισε όλη την περιοχή από τα άγρια και επικίνδυνα ζώα, στοιχειά και φαρμακερά μεγάλα φίδια.
Η χαρά των κατοίκων για την εξαφάνιση τόσων κινδύνων ήταν απερίγραπτη. Ο Ηρακλής επισκέφθηκε όλες τις πόλεις, που ήταν γύρω από την Καστοριά. Θαύμασε την λαμπρότητα της Αρμονίας, τις ομορφιές της Καλλιρόης, την μεγαλοπρέπεια της Μελισσού και τις φυσικές χάρες της Λαπίνας, ξελογιάστηκε από τη γοητεία της όμορφης Καστοριάς, τις οχυρώσεις με τα κάστρα της και τα φρούρια τα ξακουστά. Γενικά σ' όλες τις πόλεις έμεινε κατάπληκτος με τα τεχνουργήματα και τον στολισμό τους και συνεχάρη τους βασιλιάδες Κάστορα, Ίδα, Μέλιν, και Μύρωνα για τον πολιτισμό που αναπτύξανε εκεί μέσα σε λίγα χρόνια.
Τους μετέφερε την ευαρέσκεια των θεών, που ευμενικά σχολίαζαν το έργο τους . Κάμανε τελετές και θυσίες για να τους ευχαριστήσουν για τη βοήθεια που τους δώσανε σ' όλα αυτά και τη μεγάλη εύνοια.
Μετά αρχίσανε τις προετοιμασίες για τη μεγάλη εκστρατεία που θα έκαναν και άρχισαν να εφοδιάζονται με όλα τα απαραίτητα για το χτίσιμο της νέας πόλης. Στρατολογήσανε άνδρες απ' όλες τις πόλεις, μεταφορικά μέσα, εργαλεία και γενικά ότι χρειαζόντανε. Περίμεναν τον κατάλληλο καιρό για να ξεκινήσουν αλλά ο καιρός δεν έστρωνε. Τότε έκαναν θυσίες στους θεούς και εξέτασαν τα σπλάχνα των θυμάτων. Ήταν ευνοϊκά και ενθαρρυντικά τα σημάδια και έτσι αποφασίσανε σε πέντε μέρες να φύγουν. Έτσι κι έγινε. Ξεκίνησαν όλοι οι ήρωες, μαζί και ο Ηρακλής, πηγαίνοντας να χτίσουν την τελευταία πόλη. Κατά το βράδυ έφτασαν στην κορυφή του βουνού από όπου φαινόταν η πόλις Φλωρίς (Φλώρινα), και άναψαν μεγάλη φωτιά για να ειδοποιήσουν μ' αυτή τον Φλώριν, τον βασιλιά της Φλωρίδος (Φλωρίνας) ότι έρχονται και την άλλη μέρα θα είναι μέσα στην πόλη. Η Φλωρίς ήταν χτισμένη πάνω στον λόφο που βρίσκεται στην δεξιά όχθη του ποταμού. Εκείνος πραγματικά το βραδύ είδε τη μεγάλη λάμψη της φωτιάς και μιας και κατάλαβε ότι θα ’χει επισκέπτες, γιατί τους περίμενε κι όλας, διέταξε σχετικές προετοιμασίες για την υποδοχή τους.

Όλη τη νύχτα μέσα στην οχυρωμένη πόλη, στους στενούς δρόμους της και τα αρχαϊκά σπίτια της ήταν μεγάλη η κίνηση των κατοίκων. Η Φλωρίς (Φλώρινα) ετοιμαζότανε για την υποδοχή των φίλων και συμμάχων της. Την άλλη μέρα ο Φλώρις ο βασιλιάς βγήκε μαζί με το λαό του για να υποδεχτεί τους φίλους του. Ανοίξανε τις πόρτες του φρουρίου και με παιάνες και πομπές μεγάλες δέχτηκαν τους άλλους βασιλιάδες και τις ακολουθίες τους και τους έφεραν μέσα στην πόλη, όπου τους είπαν ότι ο Ήφαιστος μαζί με τους Κύκλωπες πέρασαν από εκεί πηγαίνοντας στο μέρος, όπου θα χτιστεί η πόλις και όπου θα τους περιμένουν. Χάρηκαν πολύ γι' αυτό οι βασιλιάδες Κάστωρ, Ίδας και ο Ηρακλής, γιατί ακούγοντας αυτήν των είδηση, ένοιωσαν ότι στην εκστρατεία τους αυτή είχαν την εύνοια των Θεών και ξεχωριστά του Ήφαιστου, του μεγάλου τεχνίτη.
Στην Φλωρίδα (Φλώρινα) που υποδέχτηκε τόσους ξένους βασιλιάδες με τόση ακολουθία, έκαναν γιορτές και πανηγύρια προς τιμήν τους. Στους βωμούς του Δια και της Δήμητρας έκαναν θυσίες και εκατόμβες και κάτω στην ακροποταμιά κατεβαίνοντας από τις πλαγιές του λόφου, όπου ήταν η πόλις με τα εφτάγυρα κάστρα, έκαμαν αγώνες και τελετές με αρχαίους χορούς. Όταν τελείωσαν με όλα αυτά συγκεντρώθηκαν οι βασιλιάδες στα ανάκτορα του Φλώρι και κατέστρωσαν το σχέδιο της εκστρατείας.
Την άλλη μέρα φορτώσανε όλα τα πράγματά τους σε υποζύγια και με επικεφαλής τους αρχηγούς τους ξεκίνησαν όλοι μαζί και προχώρησαν προς τα βόρεια του κάμπου περιμένοντας και προσδοκώντας να κοιτάξουν τα σημάδια, που τους έδωσε ο χρησμός και αυτά δεν άργησαν κάποια μέρα να τα δουν.
Έτσι είπε ο χρησμός και έτσι έγινε. Είδαν τέσσαρες μεγάλους αετούς να κάθονται σε τέσσαρα διαφορετικά σημεία και μ' αυτό οι αετοί, σύμφωνα με τον χρησμό, έδειχναν φανερά ότι η πόλις θα χτιστεί σ' εκείνη την περιοχή, που περιλαμβανόταν μέσα στην περιφέρεια που έκαμνε η γραμμή περνώντας από τα σημεία που είδαν τους τέσσερις αετούς.
Ο Ηρακλής εξέτασε το μέρος και είδε ότι εκεί δεν είχε νερό εκτός από μια βρυσούλα που με πολλή φειδώ έχυνε το νερό της. Αυτό του έφερε απελπισία στην καρδιά και αποφάσισε να φύγει από εκεί πηγαίνοντας για να βρει άλλο μέρος μα το βράδυ ονειρεύτηκε τον πατέρα του Δία ο οποίος του έλεγε να μείνει εκεί γιατί θα ’στέλνε τον θεό Ποσειδώνα να δημιουργήσει εκεί ένα ποταμό πολύ σπουδαίο και που άλλος να μη βρίσκεται στη Μακεδονία όλη με νερό κρυστάλλινο, καθαρό.
Έτσι απεφάσισε τελειωτικά και έμεινε εκεί. Την άλλη μέρα ήρθε και ο θεός Ήφαιστος μαζί με τους εργάτες του, τους Κύκλωπες, για να τους βοηθήσει στο χτίσιμο της πόλεως.
Την άλλη μέρα το πρωί άρχισαν τις εργασίες. Ξαφνικά ένα σύννεφο ολοκόκκινο σαν να είναι ματωμένο και λαμπρό σαν ήλιος ερχότανε προς αυτούς. Ήταν ο Θεός Ποσειδώνας. Όλοι το είδανε αυτό και πέσανε γονατιστοί και με ευλάβεια κάτω στη Γή. Τον δεχτήκαν με προσκύνημα. Εκείνος προχώρησε προς τα πέρα και πολύ μακριά και με το σκήπτρο του χτύπησε τρείς φορές τη Γή, που σχίσθηκε και άνοιξε ένα μεγάλο χάος, μέσα από το οποίο όρμησαν νερά ακράτητα και δημιουργήσανε ένα ποτάμι, που χώρισε την περιοχή που θα χτιζότανε η πόλις σε δύο κομμάτια. Το χάος εκείνο ήταν επικίνδυνο για τους ανθρώπους και τα ζώα, που μπορούσαν απρόσεκτα να πέσουν εκεί και να χαθούν.
Γι' αυτό ο Ζευς έστειλε πολλούς αετούς από τον ουρανό, που παίρνοντας λίθους από ένα βουνό κοντινό με τα νύχια τους, τους έριχναν εκεί και δημιουργήθηκε έτσι ένα κάστρο προφυλακτικό. Μετά άρχισαν το χτίσιμο της πόλεως. Η νέα πόλις γινόταν όμορφη και οχυρή με τα κάστρα
της και τους πύργους της.

Στο διάστημα αυτό ένας φίλος του Κάστορα, του βασιλιά της Καστοριάς, που λεγόταν Εριγώνας, από περιέργεια θέλοντας να δει το χάος του ποταμού πλησίασε και έσκυψε σ' αυτό. Τότε ξαφνικά σχίστηκε η όχθη και ο Εριγώνας έπεσε στα νερά και πνίγηκε. Όλοι λυπηθήκανε πολύ και έκαμαν και θυσία στους θεούς και για τιμή του και ανάμνηση του, τον ποταμό αυτόν τον ονόμασαν με το όνομά του. Από τότε το ποτάμι αυτό που διασχίζει την πόλη λέγεται Εριγών . Το χτίσιμο της πόλεως κράτησε ένα χρόνο σχεδόν.
Όταν τελείωσε κάθε εργασία, δημιουργήθηκε εκεί μια πόλις Θαυμαστή και λαμπρή με κάστρα, που λαμποκοπούσαν στην ανατολή και στη δύση του ήλιου και με ανάκτορα ανάλογα για τον ήρωα Ηρακλή, που θα βασίλευε στην πόλη αυτή.
Έκτισαν μέσα στην πόλη δώδεκα ναούς προς τιμή των δώδεκα θεών του Ολύμπου. Όλοι δε οι βασιλιάδες δώρισαν αμύθητα δώρα στον Ηρακλή, το βασιλιά της πόλεως αυτής, που από το όνομά του βαφτίστηκε Ηράκλεια. Η Ηράκλεια γέμισε αμέσως από πληθυσμό, γιατί εκεί συγκεντρώσανε όλους τους αυτόχθονες του κάμπου και προόδεψε πάρα πολύ. Μετά από τις γιορτές και τις τελετές έφυγαν όλοι οι ήρωες και οι βασιλιάδες με τους λαούς τους και γύρισαν στα μέρη τους ο καθένας.
Έτσι χτίστηκε και η τελευταία πόλις του όλου εκείνον συγκροτήματος του Συνομοσπονδιακού κράτους, που ήταν στην περιοχή της Καστοριάς και της Φλωρίδος (Φλωρίνης).

Ο Μακεδονικός Αγώνας Greek Struggle for Macedonia

Για την καλύτερη όμως κατανόηση της ιστορικής συνέχειας των γεγονότων, ας γυρίσομε το χρόνο πίσω στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα.

Η Οθωμανική αυτοκρατορία που ήταν εξαπλωμένη σε Ευρώπη, Ασία, Αφρική, βρίσκεται τώρα στα πρόθυρα μιάς διάλυσης. Διατηρείται ακόμα στη ζωή χάρις στα Ευρωπαϊκά κράτη που δεν συμφωνούν στην κληρονομική μοιρασιά των ιματίων της. Από τον ’’μεγάλο Ασθενή’’, όπως αποκαλούν τώρα την φθίνουσα αυτοκρατορία, όλοι αποζητούν το καλύτερο μερίδιο.

Η “Ασθένεια’’ αναπτερώνει την ελπίδα στους υπόδουλους λαούς της χερσονήσου του Αίνου και ιδιαίτερα τους Έλληνες, σε μια προσδοκία αποτίναξης του ζυγού. Οι Σλάβοι τώρα εκπροσωπούνται από τους Βουλγάρους. Η Ρωσία είναι στο πλευρό τους και ασύστολα τους υποστηρίζει.
Το 1870 η τσαρική Ρωσία πιέζει την Πύλη και επιτυγχάνει ειδικό φιρμάνι με το οποίο παραγκωνίζεται η δεδικασμένη και παραδοσιακή θρησκευτική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου επί της βουλγαρικής Εκκλησίας. Η βουλγαρική Εκκλησία αποσπάται αυτόβουλα από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και αυτοανακηρύσσεται ‘’Εξαρχία’’, δημιουργώντας θρησκευτικό ‘’Σχίσμα’’. (Η αποκατάσταση σχέσεων έγινε αργότερα μόλις το 1948). Το φιρμάνι έχει και μια διάταξη εξ αρχής ύπουλη: «Όταν τα δύο τρίτα των κατοίκων ενός χωριού αναγνωρίσουν την ‘’Εξαρχία”, το χωριό κηρύσσεται Εξαρχικό». Με άλλα λόγια οι κάτοικοί του επιλέγουν την Βουλγαρία σαν πατρίδα και το χωριό απο τούδε και στο εξής θα χαρακτηρίζεται στις διεθνείς συζητήσεις, σαν βουλγαρικό. ¨Έτσι χτίζεται μια βουλγαρική εθνική επιδίωξη, που σε δεδομένο χρόνο, θα λάβει σάρκα και οστά, Για την υλόποίηση του θρησκευτικού- ρατσιστικού προγράμματος, εγκάθετες συμμορίες εξαπολύουν ένα εθνοφυλετικό “πόγκρομ”, τρομοκρατικών σφαγών και βιασμών σωμάτων ψυχών και συνειδήσεων, κατά των καθ’ όλα υπόδουλων λαών της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Το 1878 τερματίστηκε ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος με τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου. Οι νικητές του πολέμου Ρώσοι, ανάμεσα σε όλα τα άλλα άρθρα της συμφωνίας, επιβάλουν στην Τουρκία την ίδρυση ενός ‘’Μεγάλου’’ Βουλγαρικού κράτους, που ενσωματώνει πολλά εδάφη και πληθυσμούς και άλλων βαλκανικών λαών. Μια απαράδεκτη συνθήκη που υπογράφηκε σε βάρος των ελληνικών δικαιωμάτων αλλά και ασύμφορη για τα ισχυρά ευρωπαϊκά κράτη, που έβλεπαν ξαφνικά κοντά στη Ρωσία, να ξεφυτρώνει ένας υπολογίσιμος σύμμαχος, με απρόβλεπτες συνέπειες. Έτσι οι Αγγλογερμανοί επιτυγχάνουν την ακύρωση της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου και την υπογραφή μιας νέας της συνθήκης τώρα, του Βερολίνου. Με την Συνθήκη του Βερολίνου δίνεται μεν κρατική υπόσταση στη Βουλγαρία καίτοι την περιορίζουν σε απλή ηγεμονία, φόρου υποτελή της Τουρκίας. Στην Ελλάδα προσαρτάται η Θεσσαλία.

Τώρα η βουλγαρική απογοήτευση είναι καταφανής για την ακύρωση της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου και καταφεύγουν σε τρομοκρατικούς εξαναγκασμούς των υποδούλων μακεδονικών πληθυσμών - ακόμη και αυτών που ζούσαν στο γεωγραφικό χώρο της Τουρκίας - να αναγνωρίσουν την “Εξαρχία” και να δεχτούν την βουλγαρική εκπαίδευση. Απώτερος σκοπός ήταν να παρουσιαστεί στο φόρουμ της Ευρώπης, ότι οι υπόδουλοι λαοί της Οθωμανικής αυτοκρατορίας έχουν βουλγαρική προτίμηση και επιλογή. Για την επιτυχία του σκοπού τους ιδρύουν λοιπόν το 1892, το Βουλγαρικό Κομιτάτο. Ακολούθησαν οι Ρουμάνοι με το δικό τους κομιτάτο που περιοριζόταν σε γενναία οικονομική ενίσχυση των Βουλγάρων, αλλά και καταδίδοντας κάθε Έλληνα αντιφρονούντα. Επόμενο ήταν αυτές οι δραστηριότητες να προκαλέσουν έστω και καθυστερημένα – άλλωστε πότε κινηθήκαμε έγκαιρα – μια έντονη αντίδραση. Και έτσι άρχισε ένας αγώνας· ο Μακεδονικός. Ενας αγώνας που κράτησε συνολικά 40 χρόνια.

Πιο αναλυτικά:

α) 1870-1897, Οι Βούλγαροι βρίσκουν το έδαφος παρθένο και τα Κομιτάτα οργιάζουν προπαγανδιστικά, εκμεταλλευόμενα την αδράνεια και ανεπάρκεια που έδειχνε η ελληνική Κυβέρνηση, ιδιαίτερα μετά τον “Ατυχή Ελληνοτουρκικό Πόλεμο” του 1897.

β) 1897-1904. Τα βουλγαρικά Κομιτάτα προβαίνουν σε ανήκουστες τρομοκρατικές ενέργειες κατά των ελληνικών πληθυσμών. Με το πρόσχημα της επανάστασης των υποδούλων λαών κατά των Τούρκων, προβαίνουν στο ξεσήκωμα του Ήλιντεν, αποκαλύπτοντας και τους πραγματικούς σκοπούς τους: Να προσαρτήσουν ολόκληρο τον γεωγραφικό χώρο της Μακεδονίας, στην Βουλγαρία.

γ) 1904-1908. Οι Έλληνες αντιδρούν και αμύνονται.

Αρχικά με ιδιωτική πρωτοβουλία απέναντι στον βουλγαρικό επεκτατισμό. Σε αυτή την τελευταία περίοδο αναφερόμαστε κυρίως από ελληνικής πλευράς όταν λέμε “Μακεδονικός αγώνας”. Στην αρχή ξεσηκώθηκαν πολλοί αγωνιστές με τις αντάρτικες ομάδες τους, όπως οι Δραγούμηδες, ο Δ, Καλαποθάκης, ο οπλαρχηγοί Καπετάν Κώτας απο τη Φλώρινα, ο Καπετάν Βαγγέλης από το Στρέμπενο, ο Γκόνος Γιώτας από τα Γιαννιτσά, ο Λάκης Πύρζας από τη Φλώρινα, ο Παύλος Κύρου από το Αντάρτικο, ο Δημήτρης Νταλίπης από τον Γάβρο, ο Νικοτσάρας από τη Στρωμνίτσα, ο Μητρούσης από τις Σέρρες, ο παπα-Πασχάλης από το Λειβαδοχώρι Σερρών.

Σε σύντομο χρόνο, το Πατριαρχείο παίρνει το παιχνίδι στα χέρια του και αποστέλλει ανώτατους κληρικούς για να οργανώσουν τον αγώνα, και να τον ενισχύσουν με όπλα, πολεμοφόδια και τρόφιμα. Κυρίως όμως για να καταθέσουν στον αγώνα τη ζωή τους και το αίμα τους – πράγμα που το έκαναν. Κατέδειξαν ότι αυτός ο σταυρός της σημαίας όπου κρατούσαν, ταυτιζόταν με το ίδιο το ελληνικό έθνος. Έτσι, ο μητροπολίτης Γερμανός Καραβαγγέλης στέλνεται στην Καστοριά, ο Ιωακείμ Φορόπουλος στο Μοναστήρι, ο Χρυσόστομος Καλαφάτης- ο μετέπειτα εθνομάρτυρας της Σμύρνης, στη Δράμα, ο Φώτιος στην Κορυτσά όπου και μαρτύρησε. Ο Ειρηναίος στη Χαλκιδική, ο Θεοδώρητος στο Νευροκόπι, ο Κων/νος στις Σέρρες.

Η χρονιά του 1904 στιγματίζεται με την έλευση και τον ηρωικό θάνατο του Παύλου Μελά ή Μίκη Ζέζα. Ο Μελάς σκοτώνεται σε μια σύγκρουση με τους Τούρκους το 1904, στις 13 Οκτωβρίου. Ο θάνατός του αφυπνίζει τις εθνικές συνειδήσεις και γίνεται σύμβολο του ελληνισμού. Γίνεται το έναυσμα - προσκλητήριο για το γενικότερο ελληνικό ξεσήκωμα. Οι τάξεις των αγωνιστών τώρα πυκνώνονται από όλα τα κοινωνικά στρώματα. Ο Γρεβενών Αιλιανός, δάσκαλοι, δασκάλες, υπάλληλοι σιδηροδρόμων, γιατροί, αλλά και χαμάληδες, καραγωγείς, λήσταρχοι, φυγόδικοι -όπως ο Καραλίβανος. Στον επικό αγώνα συμμετέχουν οι μεγάλοι οπλαρχηγοί Ευθύμιος Καούδης, ο Γεώργιος Τσόντος (καπετάν Βάρδας), ο Δικώνυμος Μακρής, ο Γεώργιος Κατεχάκης (καπετάν Ρούβας), ο Γεώργιος Βολάνης, ο Δούκας Δούκας, ο Παύλος Γύπαρης και πολλοί Κρήτες. Ο στρατηγός Δημήτριος Κάκκαβος ή καπετάν Ζώης, ο γιατρός Ζάννας και πολλοί άλλοι. Ο Μακεδονικός αγώνας έχτισε τα θεμέλια για την μελλοντική Ελλάδα· την Ελλάδα που μετά από τους νικηφόρους απελευθερωτικούς βαλκανικούς πολέμους, διπλασιάστηκε γεωγραφικά και ετοιμάστηκε να χτυπήσει το όραμα της Μεγάλης Ελλάδας των τριών ηπείρων, και πέντε θαλασσών.

Γιάννης Κορναράκης του Μάνθου

Η αντεπίθεση των Ελλήνων στον πόλεμο του 40

ΕΝΟΜΙΣΑΝ
Ενόμισαν πως ήταν δυνατόν
οι Ιταλοί να μπούνε στην Ελλάδα
κι ο Μουσολίνι να μπει νικητής
στην χώρα των ηρώων με καντάδα
κι ο Μουσολίνι να μπει νικητής
στην χώρα των ηρώων με καντάδα


Και σαν ο πόλεμος αρχίνισε
εκεί ψηλά στη θέση Παπαδήμα,
οι κένταυροι λαγοί γινήκανε
κι αφήσανε κιθάρες μαντολίνα
οι κένταυροι λαγοί γινήκανε
κι αφήσανε κιθάρες μαντολίνα


Εις το Βερνίκι και τη Βίγλιστα
πρώτο εμπήκε το τριάντα τρία,
το Σύνταγμα που βγάζει η Φλώρινα
παιδιά γεμάτα θάρρος και ανδρεία
το Σύνταγμα που βγάζει η Φλώρινα
παιδιά γεμάτα θάρρος και ανδρεία


Η Ελληνική αντεπίθεση στον πόλεμο του σαράντα, ξεκίνησε από την περιοχή της Πρέσπας Φλώρινας. Να πως την περιγράφει ο Άγγελος Τερζάκης



...Οι πολεμικές επιχειρήσεις ωστόσο στην Ελλάδα έπαιρναν διαφορετική τροπή από αυτήν που είχε προβλέψει ο Ντούτσε. Μέσα σ' ένα δεκαπενθήμερο, το πρώτο, η Ήπειρος και η Πίνδος του είχαν δώσει μίαν αποστομωτική απάντηση. Στο βόρειο τμήμα του μετώπου, αυτό που αρχίζει από τη λίμνη της Μεγάλης Πρέσπας και κατεβαίνει στο Γράμμο, οι Ιταλοί είχαν κρατήσει εφεκτική στάση, για να συγκεντρώσουν την προσπάθειά τους στο κέντρο, σύμφωνα με το σχέδιο του Πράσχα. Στο βόρειο λοιπόν τμήμα του μετώπου, το ελληνικό Γενικό Στρατηγείο αποφάσιζε ν' αναπτύξει πρωτοβουλία, να χτυπήσει, για να ελαφρώσει την πίεση του εχθρού στους άλλους τομείς.
Το εγχείρημα δεν ήταν εύκολο. Το βόρειο αυτό τμήμα, λίγο πιο μέσα από τα σύνορα, προς την Αλβανία, έχει ένα φυσικό φρούριο: τη Μοράβα. Είναι βουνό τραχύ, όλο νεύρο, έρημο από κατοικίες ανθρώπων. Κατεβαίνει λοξά από βοριά στα νοτιοδυτικά και κρύβει πίσω του την Κορυτσά με τον πρόσχαρο κάμπο της. Ρυτιδωμένη η Μοράβα από χαράδρες βαθιές και απότομες, παρουσιάζεται εχθρική στον οδοιπόρο, δεν αφήνει να χαράξει πάνω της ούτε φτενό χαμόγελο, κάποιο μονοπάτι. Στη βορεινή της άκρη ορθώνεται, κάστρο ξεμοναχιασμένο, φαλακρό, το όρος Ιβάν, προβάλλει μέσ' από τουφωτά πεύκα και κέδρα. Ανάμεσα Μοράβα και Ιβάν, στη στενή λουρίδα της, το Τσαγκόνι, κυλάει τα νερά του ο Δεβόλης. Τα φυσικά τούτα οχυρά, και ιδιαίτερα τις ανατολικές πλαγιές της Μοράβας και το Ιβάν, οι Ιταλοί τα είχαν ενισχύσει με έργα εκστρατείας τέτοια που να τα κάνουν απροσπέλαστα.

Εκεί, αντικρίζοντας την Αλβανία, ήταν παρατεταγμένες το βράδυ της 27ης Οκτωβρίου δύο ελληνικές μονάδες : Η IV Ταξιαρχία πεζικού και η ΙΧ Μεραρχία. Ανήκαν και οι δύο στο Τμήμα Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας (ΤΣΔΜ) που το διοικούσε ο αντιστράτηγος Ι. Πιτσίνας: η πρώτη στο Γ' Σώμα Στρατού, η δεύτερη στο Β'. Τα διοικούσαν αντιστοίχως ο αντιστράτηγος Γ. Τσολάκογλου και ο υποστράτηγος Δημ. Παπαδόπουλος.
Αγνάντια τους, η ιταλική παράταξη απαρτιζόταν από τρεις μεραρχίες : τη Βενέτσια, την Πάρμα και την Πιεμόντε. Η Βενέτσια βρισκόταν στην περιοχή που πιάνει από το
Ελμπασάν ως την λίμνη Aχρίδα, η Πάρμα στις ανατολικές πλαγιές της Μοράβας, η Πιεμόντε πιο πίσω, δυτικά της Κορυτσάς. Την ηγεσία του βόρειου ιταλικού μετώπου είχε ο στρατηγός Γκαμπριέλε Νάσσι.
Την ημέρα της εισβολής, οι Ιταλοί είχαν περιοριστεί εδώ σε βολές πυροβολικού. Την άλλη μέρα χτύπησαν ένα ελληνικό φυλάκιο. Ήταν φανερά πως δεν έχουν σκοπό να δράσουν. Αλλά το ελληνικό Γενικό Στρατηγείο ήθελε να δημιουργήσει επιθετική δραστηριότητα στην απάνω κοιλάδα του Δεβόλη, αυτήν που απλώνεται ανάμεσα στα σύνορα και τις βορειοανατολικές πλαγιές της Μοράβας. Θα απειλούσε έτσι το Τσαγκόνι, θέση στρατηγική σπουδαιότατη, για να προετοιμάσει μιαν εξόρμηση προς την Κορυτσά. Η πολιτεία αυτή — συγκοινωνιακός κόμβος σπουδαίος - είναι ελληνική• είχε δύο φορές παρθεί παλαιότερα από τον ελληνικό στρατό και δύο φορές χάθηκε γιατί έτσι το ήθελαν οι Συνθήκες ειρήνης. Η νέα κατάληψη της τώρα, θα επηρέαζε ευεργετικά το ηθικό των μαχόμενων και του λαού που δέχτηκε την απρόκλητη Ιταλική επίθεση.
Από τις πρώτες ημέρες του πολέμου, αρχίζουν να προσανατολίζονται προς το τμήμα αυτό του μετώπου ισχυρές ελληνικές δυνάμεις. Υπάγεται στο ΤΣΔΜ και η ΧΙ Μεραρχία, (διοικητής συν/χης Γ. Κώτσαλος), ενώ η X (διοικητής υποστράτηγος Χρ. Κίτσος) συγκεντρώνεται στην περιοχή Αμυνταίου - Πτολεμαΐδος. Η VXII (υποστράτηγος Π. Μπασακίδης) που προοριζόταν αρχικά για το βουλγαρικό μέτωπο, προωθείται στη Βέροια.
Αλλά η μάχη της Πίνδου βρισκόταν στο μεταξύ σε πλήρη εξέλιξη. Τμήματα της ΙΧ Μεραρχίας (υποστράτηγος Χρ. Ζυγούρης) είχαν διαταγή να δράσουν σε συνδυασμό με τις δυνάμεις της I Μεραρχίας, για να ενισχύσουν τον αγώνα της. Η IV Ταξιαρχία όμως (υποστράτηγος Αγαμέμνων Μεταξάς), άρχιζε, από την 1η Νοεμβρίου, επιθετικές ενέργειες πέρα από τα σύνορα, μέσα στο αλβανικό έδαφος. Ύστερα από άγρια Ιταλική αντίσταση, παίρνονται τα ύμώματα Γκολίνα, Λόκβατ και 1327, στη χερσόνησο του Πυξού, ανάμεσα στη Μεγάλη και τη Μικρή Πρέσπα, καθώς και νοτιότερα, το χωριό Βέρνικ και το ύψωμα Λιζιτσίνα. Η επίθεση γίνεται με τη λόγχη. Οι Ιταλοί αντιστέκονται με πείσμα, άλλα τα ελληνικά τμήματα τους απωθούν, παίρνουν και άλλα υψώματα, πολεμούν ως αργά τη νύχτα. Το Νότιο Συγκρότημα προχωρεί και αυτό, φτάνει ανάμεσα Καπέτιστα καί Μπίγλιστα.
Από τις 4 Νοεμβρίου, η IV Ταξιαρχία θ' αναπτυχθεί, θα γίνει ΧV Μεραρχία. Η επίθεση θα ξαναρχίσει στις 5 Νοεμβρίου, στον τομέα της Μεραρχίας Βενέτσια, όπου η αντίσταση των Ιταλών είναι τόση ώστε όλοι οι αξιωματικοί και οι οπλίτες των πυροβόλων συνοδείας πέφτουν γύρω από τα κανόνια τους. Εδώ ωστόσο, καθώς και στον τομέα της Μεραρχίας Πάρμα, παίρνονται από τους Έλληνες και αλλά υψώματα. Ηττημένοι οι Ιταλοί,
έχουν απωθηθεί κιόλας στις πλαγιές της Μοράβας, πιάνουν τη γραμμή που σχηματίζεται από τα χωριά Τσαγκόνι, Βράνεστε, Μπαμπάν, Χότσιστε, βρίσκονται δηλαδή στην ανάγκη να καλύψουν την κύρια οχυρωματική τους γραμμή.
Τίποτα πιο δικαιολογημένο από τον τόνο του κειμένου που απευθύνει το Γ' Σώμα Στρατού στις μαχόμενες μονάδες του την 1η Νοεμβρίου: « Είναι αληθές - λέει - ότι το πρώτον συνεκρούετο Βαλκανικός Στρατός εξοπλισμένος με γλίσχρα μέσα, προς Ευρωπαϊκόν Στρατόν ωπλισμένον με σύγχρονα μέσα και διαθέτοντα καταπληκτικήν αεροπορικήν υπεροχήν. Τούτου ένεκεν κατ' αρχάς γενικώς επεκράτει αμφιβολία και δύναται τις ειπείν ότι με κάποιον δέος προσέβλεπον οι πλείστοι προς τοιούτον πόλεμον. Κατά τας επιχειρήσεις ταύτας το Σώμα Στρατού διεπίστωσεν εμπράκτως το υπέροχον επιθετικόν πνεύμα του ημετέρου Στρατού και την ηθικήν επιβολήν επί του αντιπάλου ευθύς εξ αρχής...».
Στις 5 Νοεμβρίου το Γενικό Στρατηγείο διατάσσει το ΤΣΔΜ να αρχίσει με το Γ' Σώμα Στρατού έντονη επιθετική ενέργεια, που να έχει γι' αντικειμενικό σκοπό την κατάληξη της Κορυτσάς. Οι αμέσως επόμενες ημέρες Θ' αφιερωθούν στις συνεννοήσεις των μονάδων μεταξύ τους για το πώς να προπαρασκευαστεί αύτη η επίθεση. Ύστερα από μελέτη της τοποθεσίας και των άλλων δεδομένων, ο διοικητής του Γ' Σώματος Στρατού στρατηγός Τσολάκογλου απεφάσισε να επιτεθεί σ' όλο μαζί το μέτωπό του. Η σχετική διαταγή επιχειρήσεων, με χρονολογία 7 Νοεμβρίου, προβλέπει επίθεση αιφνιδιαστική, χωρίς προπαρασκευή πυροβολικού, με αντικειμενικό σκοπό τον αποκλεισμό από βοριά και από νότια της Μοράβας, κατάληψη της τοποθεσίας Τσαγκόνι και τέλος της Κορυτσάς. Η κύρια προσπάθεια θα στρεφόταν στο νότιο τμήμα της Μοράβας. Εκεί το έδαφος ήταν πολύ τραχύ, δύσβατο, αλλά αυτό θα εμπόδιζε τον εχθρό να χρησιμοποιήσει άρματα μάχης.
Την απόφαση τούτη ωστόσο ήταν πεπρωμένο να την ακολουθήσει μια διαφωνία. Το Γενικό Στρατηγείο την ενέκρινε, το ΤΣΔΜ όμως τη θεώρησε επικίνδυνη: Φοβόταν τη φθορά δυνάμεων που θα ήταν ίσως αναγκαίες για να κρατηθεί άμυνα, αν το καλούσε η ανάγκη. Το Σώμα Στρατού ανέπτυξε τις απόψεις του. Θύμισε την ανάγκη να επιτεθεί γρήγορα, προτού ενισχυθεί τυχόν ο εχθρός, βεβαίωσε πως η επιχείρηση θα είχε επιτυχία και ας γινόταν μ' ελλείψεις στα πυρομαχικά. Το ΤΣΔΜ επέμεινε στις απόψεις του και η επίθεση χρειάστηκε ν' αναβληθεί.
Τελικά, ύστερα από επέμβαση του Γενικού Στρατηγείου, που πίστευε στην ανάγκη γοργής ενέργειας, αποφασίστηκε ν' αρχίσει η επίθεση στις 14 Νοεμβρίου. Στη διάθεση τού ΤΣΔΜ το Γενικό Στρατηγείο έβαζε και το πυροβολικό της ΧΙΙΙ Μεραρχίας. Στο μεταξύ, και οι επιχειρήσεις στην Ήπειρο και στην Πίνδο είχανε πάρει την ευνοϊκή τους τροπή, ο εφιάλτης των πρώτων ημερών σήκωνε το βάρος του από το στήθος της χώρας. Το Γενικό Στρατηγείο κατέληγε στην απόφαση να επιχειρήσει προέλαση των ελληνικών δυνάμεων, που να ξεπερνούσαν όλες τις αντικρινές οροσειρές της Αλβανίας και να εξασφάλιζαν την ελεύθερη χρησιμοποίηση του στρατηγικότατου δρόμου που πάει από την Κορυτσά στα Γιάννινα. Το Α' Σώμα Στρατού, εξάλλου, θα ενεργούσε προς το Τεπελένι, ή, το λιγότερο, θα κοίταζε να εξασφαλίσει το δρόμο από Χάνι Μπουραζάνι σε Κόνιτσα.
Στις 8 Νοεμβρίου, η Χ Μεραρχία, που την είδαμε να συγκεντρώνεται στην περιοχή Αμυνταίου - Πτολεμαΐδας, αρχίζει να μεταφέρει τα τμήματά της στο Νεστόριο, στις όχθες του Αλιάκμονος, για να είναι έτοιμη να λάβει μέρος στην επίθεση κατά της Κορυτσάς. Η ζώνη της φτάνει, στα νότια, ίσαμε την Αητομηλίτσα και το Γράμμο, εκεί που η μάχη της Πίνδου τώρα κερδίζεται.
Στις 12 του μηνός, η Μεραρχία προωθεί τις δυνάμεις της και παίρνει την επιθετική της διάταξη. Ο χειμώνας του βορρά έχει έρθει στο μεταξύ, πέφτει το χιόνι πυκνό. Οι πορείες γίνονται μέσα από χαράδρες που γλιστράνε, το πούσι σκεπάζει τα πάντα, πνίγει τον ορίζοντα, τα μονοπάτια έχουν χαθεί, οι ανεφοδιασμοί σταματάνε σχεδόν, ο στρατός πορεύεται αβοήθητος. Όμως πορεύεται, πάει να πιάσει τις θέσεις που πρέπει. Η στιγμή που θα εξαπολυθεί η επίθεση έχει οριστεί. Είναι τα χαράματα της 14ης Νοεμβρίου, ώρα εξίμιση.
Προετοιμάζονται και οι Χ και ΙΧ Μεραρχίες, που Θα εξορμήσουν προς
τη Μοράβα και η ΧV, που θα επιτεθεί στον 'Ιβάν. Η ΙΧ έχει πάρει, ύστερα από επίθεση, το Γράμμο. Στον τομέα της ΧV μαίνονται οι χιονοθύελλες, οι μεγάλες βροχές το κρύο έχει γίνει απάνθρωπο. Όμως μέσα στις νύχτες, κάτω από νερό ασταμάτητο, τα τμήματα πορεύονται, πιάνουν θέσεις. Από όλες τις κατευθύνσεις, από μονοπάτια, χαράδρες, κορφοβούνια, ο ελληνικός στρατός ανεβαίνει προς τα σύνορα, την 'Αλβανία, συγκεντρώνεται για τη μεγάλη του εξόρμηση.
Το Γ' Σώμα Στρατού έχει παρατάξει τώρα, σε πρώτο κλιμάκιο, από νότο σε βοριά, τις Χ, ΙΧ και ΧV Μεραρχίες. Σε δεύτερο κλιμάκιο τη ΧΙΙΙ, που μόλις έφτασε. Οι Ιταλοί, αντίκρυ, έχουν φέρει ή φέρνουν, εκτός από τις τρείς μεραρχίες τους Βενέτσια, Πάρμα και Πιεμόντε, τη Μεραρχία Μοδένα, τη Μεραρχία Αρέτσο, τη Μεραρχία αλπινιστών Τριεντίνο, δύο συντάγματα Βερσαλλιέρων. Έχουν, τέλος, μια μονάδα άρματα μάχης και Ισχυρότατη Αεροπορία.


Είναι η νύχτα της 13 προς 14 Νοεμβρίου. Η πρώτη φάση του πολέμου, η αμυντική για τούς Έλληνες, έληξε. Αρχίζει η δεύτερη φάση, η επιθετική σ' όλο το μάκρος του μετώπου, από το Ιόνιο ίσαμε τη Μεγάλη Πρέσπα. Γι' άλλη μια φορά, την τέταρτη μέσα σε σαράντα χρόνια, ο ελληνικός στρατός θα τεντώσει το τόξο της μοίρας του.
Στις 6.30' της 14ης Νοεμβρίου, η ΧV Μεραρχία άρχισε την επίθεση από τη χερσόνησο του Πυξού, ανάμεσα στις δύο Πρέσπες. Σύμφωνα με το σχέδιο, προπαρασκευή πυροβολικού δεν είχε προηγηθεί, η εξόρμηση γινόταν αιφνιδιαστικά και με τόση ορμή που ο εχθρός σάστισε, δεν μπόρεσε να βάλει σ' εφαρμογή το σχέδιο των αυτομάτων όπλων του, τα προχωρημένα τμήματά του λύγισαν αμέσως. Τα ελληνικά τάγματα που έκαναν την επίθεση, προχώρησαν γοργά. Πιο πέρα όμως το έδαφος γινόταν ορεινό, ο εχθρός μπορούσε να προβάλει εκεί αποτελεσματική αντίσταση. Οι Ιταλοί, πραγματικά, άρχιζαν ν' αγωνίζονται με πείσμα, πολυβόλα τους κρυμμένα μέσα σε πολυβολεία γερά, και μαζί όλμοι, πυροβολικό, είχαν αρχίσει να δουλεύουν όλα μαζί. Οι θέσεις τους σαΐτευαν φωτιά και σίδερο, η Αεροπορία χτυπούσε τις επιτιθέμενες ελληνικές δυνάμεις. Αλλεπάλληλες Ιταλικές αντεπιθέσεις προσπαθούσαν στο μεταξύ ν' ανακόψουν την ελληνική προχώρηση. Ήταν ένας αγώνας σκληρός, που δεν μπόρεσε όμως, από Ιταλική πλευρά, να κρατήσει πάνω από τρεισήμισι ώρες. Στις 10 το πρωί, ο ελληνικός στρατός είχε σπάσει την κύρια ιταλική γραμμή.
Το απόγεμα έγινε νέα εξόρμηση, για να παρθεί το ύψωμα 1480. 0 λόγος δόθηκε τώρα στην ξιφολόγχη και τη χειροβομβίδα, γιατί οι αντίπαλοι ήταν αντικριστοί πια, αγγίζονταν μεταξύ τους. Το ύψωμα παίρνεται και το Ιβάν αρχίζει ν' απομονώνεται. Ανάλογες επιτυχίες έχουν τα ελληνικά τμήματα που ενεργούν στα νότια της Μικρής Πρέσπας. Η γέφυρα του Δεβόλη κυριεύεται από τους Έλληνες, που προλαβαίνουν και αιφνιδιάζουν τη φρουρά της προτού προβεί σε ανατίναξη. Η προέλαση έχει φτάσει κιόλας σε βάθος τεσσάρων χιλιομέτρων.
Με τον ίδιο αιφνιδιαστικό τρόπο, όπως στο Βόρειο τομέα, είχε επιτεθεί και στον Κεντρικό η ΙΧ Μεραρχία. Στις 8 η ώρα, τμήματά της είχαν καταλάβει το χωριό Μέγκουλα, προχώρησαν περισσότερο, έφτασαν στην Κόνιτσα. Το βράδυ, άλλα τμήματά της προσπέρασαν το Σάλ. Η γραμμή των Ιταλών Κόνιτσα - Ρέσνιτσα είχε σπάσει.
Η X Μεραρχία, στον δικό της τον τομέα, τον νότιο, συναντάει δυνατή αντίσταση του εχθρού, προχωρεί σε λιγότερο βάθος. Μερικά τμήματά της καθηλώθηκαν μπροστά στις οχυρωμένες θέσεις των Ιταλών, παίρνεται όμως το Μπόζιγκραντ και τα υψώματα γύρω στο Νικολίτσε. Γενικά, ο απολογισμός της πρώτης ημέρας ήταν ικανοποιητικός : Είχε κατορθωθεί διάσπαση της αμυντικής τοποθεσίας του εχθρού στους τομείς της XV και της ΙΧ Μεραρχίας και αυτό ήταν σημάδι καλό για τη συνέχεια της μάχης. Αιχμάλωτοι πολλοί είχαν πιαστεί, πολεμικό υλικό κυριεύτηκε. Το ελληνικό πυροβολικό είχε κινηθεί μ' ευελιξία, κατά κλιμάκια, κατόρθωσε να υπερνικήσει κακοτοπιές απίθανες, να υποστηρίξει με θαυμαστή αποτελεσματικότητα τις εφόδους του πεζικού. Αλλά η επίθεση είχε γίνει σε μέγα πλάτος, σε όλο το ανάπτυγμα του βόρειου μετώπου, όλες οι εφεδρείες είχαν χρησιμοποιηθεί. Αυτό δεν μπορούσε να γίνεται κάθε μέρα.
Την επομένη, 15 Νοεμβρίου, κυριεύονται και άλλα υψώματα, μ' όλο που στο σύνολό της η επίθεση δείχνεται περισσότερο φειδωλή. Τα ελληνικά τμήματα πήρανε το χωριό Πολιόσκα, στα δυτικά τού Δεβόλη, ενώ κατόρθωναν και να στερεοποιήσουν το ρήγμα που είχε ανοιχτεί στην αμυντική τοποθεσία του εχθρού. Η 16 Νοεμβρίου, τρίτη ημέρα, βελτίωσε ακόμα περισσότερο τις ελληνικές θέσεις. Μολονότι στο Βόρειο τομέα η ΧV Μεραρχία δεν μπορούσε να πετύχει σημαντικά αποτελέσματα, στον Κεντρικό και στο Νότιο πάρθηκαν τα χωριά Ρέσνιτσε και Άρζα. Αιχμάλωτοι έδωσαν την πληροφορία πως μια ακόμα ιταλική μεραρχία, η Αρέτσο, έμπαινε στον αγώνα. Τώρα ήταν τέσσερες οι μεραρχίες που υπεράσπιζαν τη Μοράβα και το Ιβάν.
Έπρεπε να ενισχυθεί ανάλογα και η ελληνική παράταξη. Το ΤΣΔΜ είχε στη διάθεση του Γ' Σώματος Στρατού τη ΧΙΙΙ Μεραρχία, που θα έπαιρνε θέση ανάμεσα στη ΙΧ και στη XV, με μέτωπο προς τη βορεινή ράχη της Μοράβας. Η ΧΙ εξάλλου, ήταν έτοιμη να κινηθεί προς το μέτωπο από την περιοχή της Οινόης, όπου βρισκόταν συγκεντρωμένη. Στις 17 Νοεμβρίου η XV Μεραρχία κατορθώνει να πάρει τα χωριά Ματσουρίστιτ και Γκολομπέρντα, δηλαδή με βαθμιαία προχώρηση να κρούσει τις πύλες του Ιβάν. Στο κέντρο, ύστερα από αγώνα σκληρό, ολοκληρωνόταν από τμήματα της ΙΧ Μεραρχίας η κατάληψη της κορυφογραμμής της Πρόπας. Γενικά άλλωστε η σύγκρουση είχε πάρει τώρα χαρακτήρα δραματικό. Οι Ιταλοί έβλεπαν τη γραμμή τους να καταρρέει και αγωνίζονταν με αληθινή απόγνωση να σώσουν ότι μπορούσαν, ν' αγκιστρωθούν στις θέσεις τους. Οι Έλληνες κέρδιζαν μία - μία αυτές τις θέσεις, με προσπάθεια σκληρή, ενώ οι απώλειες γίνονταν βαριές και από τα δύο μέρη.
Ωστόσο η τύχη της Κορυτσάς είχε κιόλας κριθεί. Μάταια θα εμπλακεί στον αγώνα και νέα ιταλική μεραρχία, η Τριεντίνα, των αλπινιστών. Το μόνο της κατόρθωμα θα είναι ν' ανακόψει για μια στιγμή την προχώρηση της ΧV Μεραρχίας. Στις 17 Νοεμβρίου η μεγάλη δημοσιά Ερσέχας - Κορυτσάς, πίσω από τη Μοράβα, βάλλεται από τα πυρά του ελληνικού πυροβολικού, που χτυπάει και τους στρατώνες της Κορυτσάς, και το αεροδρόμιο της.
Αλλά οι μάχες έχουν τις μεταπτώσεις τους, η τύχη τις εναλλαγές της. Μια στιγμιαία σύγχυση θα παρουσιαστεί στις τάξεις της ΧΙΙΙ Μεραρχίας, που έμπαινε στον αγώνα εκείνη ακριβώς την ημέρα. Η νυχτερινή πορεία κάτω από βροχή, το σκοτάδι, το άγνωστο έδαφος, είχανε κάνει να χαθεί η επαφή ανάμεσα σε κάποια τμήματα. Το επιφορτισμένο με την επίθεση απόσπασμα, ερχόταν σ' επαφή, μεσημέρι της 18 Νοεμβρίου, με τήν οργανωμένη ιταλική τοποθεσία στην περιοχή του Χότσιστε, ανεύθυνες όμως διαδόσεις παρεπλάνησαν το Διοικητή του Συντάγματος, που βρισκόταν στα βορεινά της Πολιόσκας, και του δημιουργήθηκε η εντύπωση πως τα μαχόμενα τμήματά του είχαν διαλυθεί. Ευτυχώς η διαταγή για σύμπτυξη προς την Πολιόσκα άργησε να φτάσει στον προορισμό της, η κίνηση δεν ολοκληρώθηκε. Το Γεν. Στρατηγείο απομάκρυνε τους υπευθύνους και ανέθεσε τη διοίκηση της ΧΙΙΙ μεραρχίας στον ίσαμε τότε Αρχηγό πυροβολικού του Σώματος, τον υποστράτηγο Σωτ. Μουτούση.
Πρώτη ενέργεια του νέου μεράρχου ήταν να διατάξει αμέσως, για την άλλη μέρα, επίθεση. Η διαταγή τέλειωνε με τα απλά τούτα λόγια "Την Επίθεσιν θα υποστηρίξω δια του βαρέος πυροβολικού και θα την παρακολουθήσω έφιππος εκ του εγγύς". Υπάρχουν στον πόλεμο κάποιες απλές αλλά καίριες φράσεις, που βρίσκουν να πουν το μοναδικό που χρειαζόταν εκείνη τη στιγμή.
H δυσκολία είναι να έχεις, την καρδιά που πρέπει, για να το βρεις.

Όσο και αν οι επιτυχίες, των πρώτων ημερών είχαν βαρύνουσα σημασία, ο αγώνας , δεν γινόταν λιγότερο σκληρός για τον ελληνικό στρατό καθώς οι μέρες περνούσαν.
Απεναντίας : Στην πεισματωμένη αντίσταση των 'Ιταλών, στην υπεροχή τους σε δύναμη πυρός, σε Αεροπορία, ερχόταν τώρα να προστεθεί ο χειμώνας.
Με συνθήκες υπερβολικά δύσκολες αντιπάλευαν τα επιτιθέμενα τμήματα, ιδιαίτερα με την πυκνή καταχνιά, που τ' ανάγκαζε εδώ - εκεί να σταματάνε, ανίκανα να ξεκρίνουν το δρόμο τους. Το πυροβολικό έπαυε την υποστήριξη του όταν βρισκόταν σ' αδυναμία να κανονίσει βολή. Στα υψώματα έπεσε το πρώτο χιόνι. Κι όμως, άλλοτε περισσότερο αισθητά, άλλοτε ανεπαίσθητα, όλο και βελτιώνονταν οι ελληνικές θέσεις. Η ΙΧ Μεραρχία παίρνει το ύψωμα 1805 και η ανασυγκροτημένη ΧΙΙΙ τα χωριά Χότσιστε και Κράτσε, μ' εξήντα αιχμαλώτους. Η ραχοκοκαλιά της Μοράβας, στη νότια άκρη της, έχει τώρα καβαλικευτεί από τις ελληνικές δυνάμεις και ο δρόμος από Ντάρζα σε Μπομποτίτσα χτυπιέται από τ' αυτόματα και το πυροβολικό.
Από τις 19 Νοεμβρίου επεμβαίνει δραστήρια στον αγώνα η νεοσύστατη «Ομάς Μεραρχιών Κ», υπό τον αντιστράτηγο Γ. Κοσμά. Την αποτελούσαν οι μεραρχίες Χ και ΧΙ, που κατείχαν το αριστερό του μετώπου της Μοράβας. Διοικητές τους, τώρα, οι υποστράτηγοι Γ. Δρομάζος και Ν. Τσίτουρας. Οι μέρες και οι νύχτες της 19 και 20 Νοεμβρίου αφιερώνονται σε προετοιμασία για την επίθεση. θα έχει για στόχο της την εγκατάσταση στις δυτικές υπώρειες της Μοράβας και την εξασφάλιση ελέγχου πάνω στη μεγάλη αρτηρία Ερσέκας - Κορυτσάς. Η επίθεση αρχίζει, ύστερα από μιας ώρας προπαρασκευή πυροβολικού, στις δύο τ' απομεσήμερο της 21ης Νοεμβρίου. 0 αγώνας είναι σκληρός. Παίρνεται το ύψωμα 1900 και νοτιότερα, άλλο ύψωμα, που είναι το κλειδί για όλη την αμυντική γραμμή της Μοράβας. Το ύψωμα τούτο οι Ιταλοί το είχαν διεκδικήσει με πείσμα, το ανακατέλαβαν ύστερα από ισχυρή αντεπίθεση, το ξανάχασαν.
Στις 21 Νοεμβρίου το Γενικό Στρατηγείο κοινοποίησε στο ΤΣΔΜ πληροφορία από γιουγκοσλαβική πηγή πως μια φάλαγγα ως είκοσι χιλιόμετρα μάκρος φάνηκε να οδεύει από την Κορυτσά στο Πόγραδετς. Ήταν φανερό πως οι Ιταλοί, που έχασαν πια τη Μοράβα, αδειάζουν την Κορυτσά. Η παραμονή τους εκεί Θα ήταν στο εξής πολύ επικίνδυνη, γιατί η ελληνική προέλαση από τις δύο όχθες της λίμνης Μαλίκη θα τους υπερφαλάγγιζε, με αποτέλεσμα να κόψει το δρόμο για κάθε μελλοντική υποχώρηση από την Κορυτσά προς τα βόρεια.
Αμέσως το Γ΄ Σώμα Στρατού προώθησε ομάδες αναγνωρίσεως στα πλάγια της Μαλίκης, διέταξε την XV Μεραρχία να πιάσει τη δυτική έξοδο του στενού Τσαγκόνι και την ΙΧ να στείλει προφυλακές στο ρέμα δυτικά της Κορυτσάς. Μαζί, η Ομάς Μεραρχιών Κ θα ξανάρχιζε, ζωηρότερη τώρα, την επίθεση.
Χαράματα της 22ας Νοεμβρίου διαπιστώνεται πως ο εχθρός διέκοψε την επαφή του με τις ελληνικές δυνάμεις. Τότε αυτές προχωρούν όλες μαζί. Παίρνεται χωρίς αντίσταση το Τσαγκόνι, ένα σύνταγμα ανεβαίνει το μεσημέρι στην κορυφή του Ιβάν. Άλλα τμήματα πιάνουν τις βορειοδυτικές παρυφές της Μοράβας. Τέλος, το Απόσπασμα Μπεγέτη, που είχε διακριθεί σε όλο το διάστημα των επιθετικών ενεργειών, παίρνει το Μπόργια.
Στις έξι παρά τέταρτο το βράδυ, ένα τάγμα κι ένας λόγος μπαίνουν στην Κορυτσά. Η πολιτεία υποδέχεται τους ελευθερωτές της μέσα σε παραλήρημα, πνιγμένη στις σημαίες. Είναι η τέταρτη φορά μέσα σε τριάντα οχτώ χρόνια που η ελληνική Κορυτσά ξανάρχεται στα ελληνικά χέρια.

Η αναγγελία έγινε στη Διοίκηση πεζικού της ΙΧ Μεραρχίας μ' ένα λακωνικό κείμενο
«'Αναφέρω ώραν 17.45' σήμερον το ύπ' εμέ απόσπασμα εισελθόν Κορυτσάν, απηλευθέρωσε ταύτην.
Συνταγματάρχης Μπεγέτης.»
Ήταν η πρώτη πέρα από τα σύνορα μεγάλη πολιτεία, η μεγαλύτερη της Βόρειας Ηπείρου, που κυρίευε ο ελληνικός στρατός. Εικοσιπέντε ημέρες είχαν περάσει από την εισβολή των Ιταλών στην Ελλάδα. Η ελληνική προέλαση, ξεπερνούσε σε βάθος τα εικοσιπέντε χιλιόμετρα...

Άγγελος Τερζάκης (Ελληνική Εποποιΐα 1940-1941)